MAGAZIN ZA NAUKU, ISTRAŽIVANJA I OTKRIĆA
Planeta Br. 115 | KVANTNI RAČUNARI
»  MENI 
 Home
 Redakcija
 Linkovi
 Kontakt
 
» BROJ 115
Planeta Br 115
Godina XXI
Januar - Februar 2024.
»  IZBOR IZ BROJEVA
Br. 119
Sept. 2024g
Br. 117
Maj 2024g
Br. 118
Jul 2024g
Br. 115
Jan. 2024g
Br. 116
Mart 2024g
Br. 113
Sept. 2023g
Br. 114
Nov. 2023g
Br. 111
Maj 2023g
Br. 112
Jul 2023g
Br. 109
Jan. 2023g
Br. 110
Mart 2023g
Br. 107
Sept. 2022g
Br. 108
Nov. 2022g
Br. 105
Maj 2022g
Br. 106
Jul 2022g
Br. 103
Jan. 2022g
Br. 104
Mart 2022g
Br. 101
Jul 2021g
Br. 102
Okt. 2021g
Br. 99
Jan. 2021g
Br. 100
April 2021g
Br. 97
Avgust 2020g
Br. 98
Nov. 2020g
Br. 95
Mart 2020g
Br. 96
Maj 2020g
Br. 93
Nov. 2019g
Br. 94
Jan. 2020g
Br. 91
Jul 2019g
Br. 92
Sep. 2019g
Br. 89
Mart 2019g
Br. 90
Maj 2019g
Br. 87
Nov. 2018g
Br. 88
Jan. 2019g
Br. 85
Jul 2018g
Br. 86
Sep. 2018g
Br. 83
Mart 2018g
Br. 84
Maj 2018g
Br. 81
Nov. 2017g
Br. 82
Jan. 2018g
Br. 79
Jul. 2017g
Br. 80
Sep. 2017g
Br. 77
Mart. 2017g
Br. 78
Maj. 2017g
Br. 75
Septembar. 2016g
Br. 76
Januar. 2017g
Br. 73
April. 2016g
Br. 74
Jul. 2016g
Br. 71
Nov. 2015g
Br. 72
Feb. 2016g
Br. 69
Jul 2015g
Br. 70
Sept. 2015g
Br. 67
Januar 2015g
Br. 68
April. 2015g
Br. 65
Sept. 2014g
Br. 66
Nov. 2014g
Br. 63
Maj. 2014g
Br. 64
Jul. 2014g
Br. 61
Jan. 2014g
Br. 62
Mart. 2014g
Br. 59
Sept. 2013g
Br. 60
Nov. 2013g
Br. 57
Maj. 2013g
Br. 58
Juli. 2013g
Br. 55
Jan. 2013g
Br. 56
Mart. 2013g
Br. 53
Sept. 2012g
Br. 54
Nov. 2012g
Br. 51
Maj 2012g
Br. 52
Juli 2012g
Br. 49
Jan 2012g
Br. 50
Mart 2012g
Br. 47
Juli 2011g
Br. 48
Oktobar 2011g
Br. 45
Mart 2011g
Br. 46
Maj 2011g
Br. 43
Nov. 2010g
Br. 44
Jan 2011g
Br. 41
Jul 2010g
Br. 42
Sept. 2010g
Br. 39
Mart 2010g
Br. 40
Maj 2010g.
Br. 37
Nov. 2009g.
Br.38
Januar 2010g
Br. 35
Jul.2009g
Br. 36
Sept.2009g
Br. 33
Mart. 2009g.
Br. 34
Maj 2009g.
Br. 31
Nov. 2008g.
Br. 32
Jan 2009g.
Br. 29
Jun 2008g.
Br. 30
Avgust 2008g.
Br. 27
Januar 2008g
Br. 28
Mart 2008g.
Br. 25
Avgust 2007
Br. 26
Nov. 2007
Br. 23
Mart 2007.
Br. 24
Jun 2007
Br. 21
Nov. 2006.
Br. 22
Januar 2007.
Br. 19
Jul 2006.
Br. 20
Sept. 2006.
Br. 17
Mart 2006.
Br. 18
Maj 2006.
Br 15.
Oktobar 2005.
Br. 16
Januar 2006.
Br 13
April 2005g
Br. 14
Jun 2005g
Br. 11
Okt. 2004.
Br. 12
Dec. 2004.
Br 10
Br. 9
Avg 2004.
Br. 10
Sept. 2004.
Br. 7
April 2004.
Br. 8
Jun 2004.
Br. 5
Dec. 2003.
Br. 6
Feb. 2004.
Br. 3
Okt. 2003.
Br. 4
Nov. 2003.
Br. 1
Jun 2003.
Br. 2
Sept. 2003.
» Br. 115 Glavni naslovi

 

PLANETA MAGAZIN NA INSTAGRAMU

TEMA BROJA

Vladimir Božin

Kvantni računari / Tajne ključeva za dešifrovanje

Nerazjašnjeno dejstvo na daljinu

U jesen 2023. godine, nekoliko kompanija objavilo je da su napravili kvantne računare sa preko 1000 kubita, što se može shvatiti kao prelomna tačka u ovoj oblasti. Najpre Atom Computing, a potom i IBM oborili su ovaj rekord, a pažnja masovnih medija bila je ove jeseni ponovo fokusirana na ovu potencijalno revolucionarnu oblast, od strateške važnosti u međunarodnoj trci za nadmoć u informacionim tehnologijama.

Tekst

NIKOLA TESLA

Vladimir Jelenković

Najznačajniji trenuci u životu Nikole Tesle

I bi svetlo...

Nikola Tesla je u svom životu doživeo bezbroj velikih trenutaka. Iako je za svoj pronalazački rad i ogroman doprinos razvoju tehnologije njegovog doba dobio veliki broj priznanja, počasnih doktorata najvećih svetskih univerziteta, ordenja i diploma, a brojne naučne institucije i društva sa velikim uvažavanjem su ga primali u svoje redove kao počasnog člana, ostao je skroman i nenametljiv.

Tekst

SUMMARY

Planeta No 115
ENGLISH Summary

  Tekst

PRIČA SA NASLOVNE STRANE

KVANTNI RAČUNARI

Dokle se stiglo u razvoju kvantnog računara? Pitanje nije retoričko. Njegova praktična primena se iščekuje kao hleb nasušni. Zasad, on se „na papiru“, kao paun svojim raznobojnim perjem, oholo šepuri ogromnim mogućnostima. Ali taj transfer iz teorije u proizvodne pogone čini se da je još daleko. Najrazličitiji tekstovi na internetu svojevrsna su istorija kako se proces razvoja kvantnog računara odvijao, od Fajnmana do danas. Jedan hroničar je to nazvao odisejom koja traje pune četiri decenije.

GODIšNJICE

M.R.

182 godine SANU

Akademije nisu anahrone institucije

Najviša naučna ustanova srpskog naroda obeležila je u novembru 182 godine postojanja, na korist našoj nauci i umetničkom stvaralaštvu. Podsetimo, ukazom kneza Mihaila Obrenovića, 7. novembra po starom (19. novembra po danas važećem kalendaru) 1841. Godine, osnovano je Društvo srpske slovesnosti, preteča današnje Srpske akademije nauke i umetnosti. Društvo je 1864. promenilo naziv u Srpske učeno društvo, a od 1887. godine Kraljevina Srbija dobila je i pravu akademiju, Srpsku kraljevsku akademiju, čiji je prvi predsednik bio Josif Pančić. Predsednik SANU, akademik Zoran Knežević, govorio je o njenom identitetu, ulozi u društvu, osipanju članstva, izborima...

Tekst

NAUKA KAO žIVOT

Miloslav Rajković

Akademik Mirjana Živojinović, naučni savetnik Vizantološkog
instituta SANU, istoričar Svete Gore i Hilandara

Aton je deo mog života

U opštoj medievistci, a posebno vizantologiji, nije zanemarljiv broj žena koje imaju jedan ili više radova koji se temom dotiču Svete Gore. Malobrojne su među njima one kojima je Sveta Gora Atonska pretežno polje naučnog interesovanja, kao što su to Dionisija Papahrisantu i Vasiliki Kravari iz pariskog Centra za vizantijsku istoriju i civilizaciju. Tom ekskluzivnom društvu pripada i akademik Mirjana Živojinović, naučni savetnik Vizantološkog instituta SANU. Duže od pola stoleća M. Živojinović neumorno proučava prošlost Svete Gore i Hilandara. I kod nas i u svetu je priznati poznavalac njihove istorije. Vodi Akademijin Hilandarski odbor i uređuje Hilandarski zbornik.

Tekst

TEMA BROJA

M. R.

Kvantni računari / Dr Aleksandra Gočanin, docent Fizičkog fakulteta u Beogradu, o kvantnom računarstvu

Dokle se stiglo u razvoju kvantnog računara? Pitanje nije retoričko. Njegova praktična primena se iščekuje kao hleb nasušni. Zasad, on se „na papiru“ kao paun svojim raznobojnim perjem oholo šepuri ogromnim mogućnostima. Ali taj transfer iz teorije u proizvodne pogone čini se još daleko. Najrazličitiji tekstovi na internetu svojevrsna su istorija kako se proces razvoja kvantnog računara odvijao, od Fajnmana do danas. Jedan hroničar je to nazvao odisejom koja traje pune četiri decenije. U skorije vreme, zaintirgira nas na trenutak vest da je njegova primena pitanje dana ili da je već počela. Ali oni koji nešto znaju o kvantnoj fizici, znaju da to nije pravi kvantni računar već kombinacija kvantnog i klasičnog da bi se ubrzale neke računarske operacije.

Tekst

TEMA BROJA

Priredila: D. Marić

Kvantni računari

Najbolji univerziteti za kvantno računarstvo

Veliki svetski univerziteti organizuju kurseve kvantnog računarstva. Oni su posvećeni obrazovanju studenata, usavršavanju stručnjaka, međunarodnoj saradnji i preduzetničkim projektima.

Tekst

TEMA BROJA

Priredila: D. Marić

Izučavanje kvantnih računara

Indijska nacionalna kvantna misija

Indija je nedavno objavila program „Nacionalna kvantna misija“ da bi ubrzala razvoj kvantnog računarstva i komunikacija, kvantnih senzora, kvantnih materijala i uređaja, dok se indijski univerziteti pripremaju za uvođenje programa kvantnog računarstva.

Tekst

TEMA BROJA

Dubravka Marić

Kvantni računari

Kuditi umesto kubita

Da je trenutno stanje u oblasti kvantnog računarstva u Rusiji na daleko višem nivou nego što se to misli, dokazalo je i letošnje predstavljanje kvantnog računara na „Ruskom forumu za buduće tehnologije“.

Tekst

TEMA BROJA

Dubravka Marić

Kvantni računari

Korak ka efikasnijem kvantnom procesoru

Uspešno dovođenje više ultrahladnih atoma u lasersku zamku, o čemu su nedavno izvestili naučnici sa Univerziteta za nauku i tehnologiju Kine, Univerziteta Tsingua i Univerziteta Fudan, predstavlja ključni korak ka praktičnim procesorima za kvantne računare.

Tekst

TEMA BROJA

Oliver Klajn

Kvantni računari / Daleki istok

Pionirski izum sa nanovlaknima

Kineski stručnjaci očekuju da će kvantni računari imati vrlo široku primenu i da će doneti napredak na raznim poljima. To se najpre misli na veštačku intelegenciju, mašinsko učenje, nauku o materijalima i biomedicinu. Strategija o nauci i tehnologiji u najmnogoljudnijoj zemlji zasniva se na petogodišnjim planovima. Najviše pažnje se posvećuje enkripciji pošto se veruje da bi kvantni računari mogli da nadvladaju sve dosadašnje metode enkripcije.

Tekst

TEMA BROJA

Kvantni računari

Australijski naučnici su, posle gotovo jedne decenije istraživanja i rada, stvorili prvi kvantni računarski sklop na svetu objedinivši sve delove na klasičnom računarskom čipu - na kvantnoj osnovi, navedeno je u tekstu o ovom izumu objavljenom u časopisu “Nature”. Iza ovog uzbudljivog naučnog poduhvata stoje stručnjaci okupljeni u Silicon Quantum Computing i Centru za tehnologiju komunikacija.

Tekst

MEDICINA

Gordana Tomljenović

Postkovid i sindrom hroničnog umora

Dubok i težak umor, na ćelijskom nivou

Prvi međunarodni simpozijum o mijalgičnom encefalomijelitisu i posledicama Covid-19, održan na beogradskom Institutu za kardiovalskularne bolesti Dedinje, imao je za cilj da lekarima, ali i široj javnosti ukaže na dva srodna, polimorfna stanja koja se veoma teško dijagnostikuju

Tekst

ASTRONOMIJA

Dubravka Marić

Opservatorija na Zvezdari

I naučna institucija i muzej

Izložbu pod naslovom „Sve je u broju i meri“ organizovali su Astronomska opservatorija u Beogradu i Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda da bi prikazali period obnove većeg dela kompleksa od 2015. do 2023.

Tekst

VASIONA

M.R.

Nova vrsta planeta

Slobodne ili odbegle?

Na Evropi, jednom od Jupiterovih satelita, izgleda da ima ugljenika, jednog od ključnih elemenata potrebnih za život, upućuju snimci svemirskog teleskopa “Džejms Veb”. Ugljen-dioksid (CO2) na površini ovog Juputerovog meseca potiče iz slanog okeana koji se nalazi ispod ledenog pokrivača debljine oko 16 km. Ovo otkriće upućuje na mišljenje da je taj okean možda nekada bio pogodan za život, što je pobudilo maštu brojnih astrobiologa, navode geohemičari sa Istraživačkog instituta Univerziteta u Teksasu.

Tekst

KOSMONAUTIKA

Dragan Lazarević

Prvi let “staršipa”

Probno lansiranje najveće rakete

Posle gotovo sedam meseci od prvog neuspešnog starta rakete tipa starship, usledilo je drugo lansiranje, 18. novembra 2023. Sa kosmodroma “Boca Chica”, na krajenjem jugoistoku Teksasa, ponovo je poletela dvostepena raketa starship koja se sastojala od prvog stepena nazvanog booster 9 i drugog stepena starship 25. Praćena velikim brojem posmatrača, koji su sa bezbedne udaljenosti na suprotnoj strani zaliva uzbuđeno skandirali i navijali da let bude uspešan, raketa startne mase od oko 5000t se, radom 33 motora prvog stepena tipa “raptor”, uspešno se odvojila od startnog postolja i, uz veliku buku, podizala sve više gubeći se u nebeskom plavetnilu.

Tekst

ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

Pretpostavke

Ostaci druge planete u Zemlji?

Pre oko 4.5 milijardi godina, protplaneta veličine Marsa, kasnije nazvana Teja sudarila se sa Zemljom. Pošto sudar nije bio čeoni, Zemlja je uspela da preživi sudar, a od ostatka materijala posle sudara u Zemljinoj orbiti kasnije je nastao Mesec. Jedna od posledica ovog sudara je da se Zemljino metalno jezgro uvećalo pošto se spojilo sa Tejinim.

Tekst

ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

Mesec

Šta je unutra?

Artur Brio, iz francuskog Nacionalnog centra za kosmička istraživanja, i njegovi saradnici ispitivali su seizmičke podatke o Mesecu u nameri da steknu uvid u događaje tokom ranog perioda Sunčevog sistema i da, na osnovu potresa, steknu uvid u unutrašnjost ovog svemirskog tela. Za to su koristili podatke dobijene tokom misija “Apolo” i tokom kasnijih osmatranja i merenja sa Zemlje.

Tekst

ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

Asteroid Benu

Osnova života?

Posle misije sonde “Oziris reks” (NASA) ka asteroidu Benu, i nazad, koja je trajala sedam godina i tokom koje je sonda preletela 6,21 milijardu kilometara, naučnici su počeli da proučavaju donešene uzorke asteroida stare oko 4,5 milijardi godina. Za sada se zna da uzorci sadrže visok procenat ugljenika i vode, što upućuje na mišljenje da na asteroidu postoji materijal koji može biti osnova života i na našoj planeti. Namera stručnjaka je bila da se donese oko 60 gr materijala sa asteroida ali, kada je sonda otvorena, nađeno je još onoga što će biti predmet proučavanja.

Tekst

ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

Nepredvidiva vasiona

Signal star 8 milijardi godina!

Nedavno je u časopisu “Science” objavljeno da je u dalekom svemiru došlo do eksplozija nazvane FRB 20220610A. Eksplozija je trajala manje od jedne milisekunde, ali je u tom deliću vremena oslobodila energije koliko Sunce emituje tokom trideset godina! Brzi rafali radio-talasa (FRB) su veoma moćni signali koji traju koliko i treptaj oka a oslobađaju neshvatljivo veliku energiju! Kratkotrajni su i pojavljuju se iznenada, u nekom delu svemira. Neki od ovih signala javljaju se periodično, u intervalima od nekoliko dana ili meseci.

Tekst

MATEMATIKA

Borka Marinković

Aleksandar Grotendik

“Apsolutni učitelj”

Postoje dva tipa matematičara, kaže Friman Dajson, britanski fizičar i matematičar: “Jedni su uporedivi s pticama, a drugi sa žabama. Prvi vide predeo odozgo, iz opšte perspektive, a drugi, prebirajući po detaljima, dole po zemlji.

Tekst

MREŽA 6G

V. Milojević

Arhitektura metaverzuma

Nova generacija ne poznaje kašnjenje

Moderan život bez interneta i brzih komunikacija praktično je nezamisliv. Ukoliko bi digitalne veze i konekcije radile bez kašnjenja u prenosu podataka i bez zastajkivanja u razmeni raznovrsnih informacionih paketa usled “baferovanja”, mnogo toga bi funkcionisalo još bolje. Na sreću, tehnologija koja treba da obezbedi savršenu “virtualnu realnost”, trenutni prenos podataka, dramatičan razvoj robotike i veštačke inteligencije, i praktično uvede svet u budućnost gde će biti moguće potpuno iskorišćenje potencijala interneta, već kuca na vrata. 6G je po mnogo čemu mreža nove ere, tehnologija koja će oblikovati svet sutrašnjice. Ta generacija “celularne” (ćelijske) komunikacije će daleko prevazići potencijale 5G mreže. Mnogi razvojni centri u svetu, prvenstveno na istoku - u Kini i Južnoj Koreji, već su prijavili brojne uspešne patente elemenata buduće 6G strukture.

Tekst

HIGH TECH

AUTOMOBILIZAM, AVIOSAOBRAĆAJ, GADŽETI, ROBOTIKA,
KOSMONAUTIKA I VEŠTAČKA INTELIGENCIJA

Iako je svetsko tržište električnih automobila već pomalo zasićeno uz primetan pad potražnje za ovim vozilima, kineska kompanija “Xiaomi” je ponosno predstavila svoj prvenac - SU7 (Speed Ultra 7). Svojim automobilom, “Xiaomi” želi da postane konkurentan ostalim proizvođačima, pre svega pristupačnom cenom ali i mogućnostima svog četvorotočkaša.

Tekst

TESLA

Div Smiljana 11. - NASTAVAK

1903. Gradnja tornja “Vordenklif” obustavljena je 1906. a 1915. prodaje se sav inventar i zemljište da bi se vratili dugovi.

Tekst

KOMUNIKACIJE

Gordana Tomljenović

Dve decenije Facebook-a

Društvena mreža koja je promenila svet

Mali website je trebalo da pomogne studentima jednog američkog univerziteta da se bolje upoznaju i da ostanu povezani, ali je to izazvalo pravu revoluciju digitalnog druženja ljudi širom sveta i dovelo do globalnih tektonskih društvenih i kulturnih promena

Tekst

IZLOŽBE

Dubravka Marić

SANU

Sima Lozanić, usamljeni vitez srpske hemije

Hemičar Sima Lozanić (1847-1935) je jedan od najznačajnijih srpskih naučnika na prelasku iz 19. u 20. vek. Bio je rektor Velike škole, prvi rektor Beogradskog univerziteta, dva puta predsednik Akademije nauka, ministar, diplomata i aktivni učesnik svih ratova svog vremena. Ipak, posle smrti je brzo pao u zaborav, ostajući skoro nepoznat našoj široj javnosti.

Tekst

MEDICINA

Anti-ejdžing

Manje kalorija za zdravo starenje

Smanjenje ukupnog unosa kalorija može da podmladi mišiće i da aktivira biološke puteve važne za dobro zdravlje, tvrde istraživači iz američkog Nacionalnog instituta za zdravlje. Već dugo je poznato da smanjenje kalorija, bez lišavanja tela esencijalnih vitamina i minerala, poznato kao ograničenje kalorija, na životinjskim modelima odlaže napredovanje bolesti povezanih sa starenjem. Ova nova studija, objavljena u Aging Cell, sugeriše da isti biološki mehanizmi mogu da se primene i na ljude.

Tekst

MEDICINA

Oftalmologija

(Ne)efikasne naočari sa zaštitom od plavog svetla?

Sočiva za filtriranje plavog svetla, to jest naočari za blokiranje plave svetlosti, na tržištu su od ranih 2000-tih godina i optičari ih sve češće preporučuju, ali nedavno objavljeni rezultati pregleda 17 randomizovanih kontrolisanih ispitivanja pokazuju da te naočari verovatno nemaju uticaja na naprezanje očiju uzrokovano upotrebom računara, ili na kvalitet spavanja. Pomenuti pregled, objavljen u Cochrane bazi podataka sistematskih pregleda, koji su obavili istraživači sa dva australijska univerziteta (Monash, i Univerziteta u Melburnu) u saradnji sa kolegama sa Univerziteta u Londonu, takođe nije našao dokaze da sočiva za filtriranje plavog svetla štite od oštećenja mrežnjače.

Tekst

VINOVA LOZA

Dubravka Marić

Potraga za starim autohtonim sortama

Prokupac pre svih drugih

Autohtone sorte vinove loze su važne za svaku vinogradarsku zemlju jer svedoče o njenoj vinogradarskoj tradiciji i pomažu joj da izgradi vinski identitet. Srbija je mala vinogradarska zemlja koja taj identitet ne može da gradi na internacionalnim sortama. Ona mora da se izdvoji autentičnošću i kvalitetom koji se podrazumeva, a za to su važne autohtone sorte. Rezultati koji su postignuti sa vinima prokupca, potvrđuju ovaj stav.

Tekst

BIOLOGIJA

Zoran Šević

Najkraće i najduži životi

Samo pola milenijuma

Cvetanje Tise je zanimljiv prirodni fenomen i događaj koji budi veliko interesovanje, a o čemu se malo ili skoro ništa ne zna. Glavni krivac za to je živo biće sa najkraćim vekom na Zemlji, vrsta insekta iz porodice Ephemeroptera, kod nas poznat kao Tiski cvet, a u ostatku sveta pod nazivom Vodeni cvet.

Tekst

BIOLOGIJA

Dr Ana Paunović

Zimska vegetacija

Ukradeni dani otopljavanja

Zime se razlikuju u zavisnosti od geografske dužine i širine. Kako se krećemo od ekvatora prema polovima, temperature postaju niže, a klima se menja. Na ekvatoru, gde je geografska širina najmanja, zime su obično blage ili čak nepostojeće. Temperature su visoke tokom cele godine, pa se ne oseća jasna razlika između godišnjih doba. U umerenim klimatskim zonama, kao što su veći delovi Evrope i Severne Amerike, zime su obično hladne, sa nižim temperaturama i često sa padavinama u obliku snega ili kiše. Ovde se tokom zime duže zadržava i noć, dok su dani kraći. Na polarnim područjima, kao što su Arktik i Antarktik, zime su izuzetno hladne i dugačke.

Tekst

ARHEOLOŠKI LOKALITETI

O.K.

Stari Orhej u Moldaviji

Utvrđenje sa kalendarom Geta i Dačana

U centralnom delu Moldavije je grad Orhej, središte istoimenog okruga, u okviru kojeg se nalazi opština Trebujeni. Od tri sela te opštine, jedno se zove Butučeni. Udaljeno je oko 60 km od moldavske prestonice Kišinjeva. Na području Butučenija je arheološka celina Stari Orhej. Osim što je arheološki lokalitet, Stari Orhej obuhvata i niz prirodnih objekata poput stena i litica uz reku Raut koja je, svojim krivudavim tokom, formirala dva uzvišenja koja su ujedno i prirodna utvrđenja. Čitav kompleks predstavlja vrstu muzeja na otvorenom.

Tekst

EKOLOGIJA

Dr Vladica Božić

Iskustva drugih

Upravljanje komunalnim otpadom u Japanu

Proizvodi koji imaju određenu namenu se najčešće dobijaju preradom prirodnih resursa, pri čemu mogu nastati velike količine otpada. Dodatno, posle određenog vremena i sam proizvod će izgubiti upotrebnu vrednost (životni vek) i odložiti se, najčešće kao otpad. S napretkom društva povećala se i količina otpada, što је izazvalo negativni uticaj na stanje životne sredinu. Zbog toga se u ljudskom društvu moralo organizovati upravljanje otpadom.

Tekst

EVOLUCIJA ZEMLJE

V.B.

Supervulkani

Devet koji najviše prete

Naučnici nisu jedinstveni u stavu kojim bi vulkanima trebalo dodeliti naziv „supervulkani“ i da li bi taj termin bio svima jasan. Opšte je prihvaćeno da je supervulkan onaj koji je, u nekom trenutku svoje (obično veoma duge) istorije, u vazduh izbacio više od 1.000 km3 vulkanskog materijala, što je dovoljno da se zatrpa luka velika kao, recimo, sidnejska - i to čak 2.000 puta! To bi bio osmi stepen na skali koja meri zapreminu izbačenog materijala, kao i visinu i jačinu eruptivne vulkanske eksplozije VEI (Volcanic Explosivity Index).

Tekst

JEZICI

Hetiti

Poslednje reči iz bronzanog doba

Na arheološkom nalazištu u Bogazkoi-Hatuši, na severnom obodu centralne Turske, nekada glavnom gradu Hetitskog carstva, pronađeni su tragovi jednog nestalog jezika.

Tekst

ARHEOLOGIJA

V.B.

Poreklo čoveka: neandertalci

Kreativni i razumni?

Sva je prilika da će dugo uvreženu sliku o neandertalcima kao bićima skromnih intelektualnih dometa moći da promene najnovija arheološka otkrića koja stižu iz Francuske. U pećini La Roš-Kotar, u dolini Loare, pronađeni su tragovi na zidu za koje arheolozi veruju da su dela smislenih aktivnosti ljudi. Pošto su analize sedimenta u pećini, rad istraživača iz Danske, pokazala da je pećina bila zatrpana blatom iz Loare i ostacima okolnog tla najmanje 50.000 godina, jedini „kandidati“ bi mogli biti neandertalci (Homo Neanderthalensis), s obzirom da se moderan čovek u Evropi u to vreme još nije pojavio.

Tekst

OKO PLANETE

Takmičenja

Finale Pete tehnološke studije

Finale tehnološke studije slučaja „Tech Case Study 2023“ održano je 29. novembra 2023. godine u organizaciji Tehnološko-metalurškog fakulteta Univerziteta u Beogradu i Saveza studenata Tehnološko-metalurškog fakultetu, a uz podršku Ministarstva prosvete i u saradnji sa projektom „IED Srbija“ koji finansijski podržava ambasada Švedske u Beogradu.

Tekst

OKO PLANETE

Klima

Najtoplije ikad

U jednoj nedavno datoj izjavi stručnjaka sa Univerziteta Viktorija, u Kanadi, ističe se da je “vreme da svetski lideri počnu da govore istinu o klimi jer nećemo uspeti da ograničimo globalno zagrevanje na 1,5 stepeni, niti na dva stepena. Sada se mora sprečiti globalno zagrevanje od tri stepena, što je nivo zagrevanja koji će izazvati haos širom sveta"!

Tekst

OKO PLANETE

Šume

Neobična svojstva drveća

Jedna vrsta mlečike koja živi u tropskim predelima (Hura Crepitans) u svakom svom delu sadrži otrovne komponente. Seme ovog drvete eksplodira toliko jako da može da povredi životinje i ljude koji mu se nađu u blizini. Zbog ovog neobičnog svojstva nazivaju ga i “drvo dinamit”.

Tekst

OKO PLANETE

Retke vrste

Leptir koji nije izumro

Saradnjom stručnjaka iz Prirodnjačkog muzeja u Karlsrueu (Nemačka), Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine i lepidopterologa iz Austrije nedavno je utvrđeno postojanje vrste noćnog leptira pod nazivom balkanski planinski mrazovac. U saopštenju Zemaljskog muzeja navedeno je da je na planini Vlašić pronađen "balkanski planinski mrazovac, noćni leptir naučnog naziva Lignyoptera thaumastaria…

Tekst

OKO PLANETE

Biologija

Ljudi strašniji od lavova

Stručnjaci južnoafričkog nacionalnog parka ”Kruger” nedavno su puštali snimke ljudskih razgovora preko zvučnika koji su bili skriveni u rupama sa vodom. I - gotovo sve životinje bile su toliko preplašene da su odmah pobegle! Začudo, snimci rike i režanja lavova pokrenuli su znatno manje panike.

Tekst

OKO PLANETE

Lingvistika

Najstariji jezici sveta

Najstariji pisani jezik za koji se zna je klinasto pismo. Nastalo je tako što su slovni znaci utiskivani trskom u meke glinene ploče. Ti ostaci civilizacije Sumera nastali su u Mesopotamiji, u 4. milenijumu pne. Na primer, za Ep o Gilgamešu se procenjuje da je nastao oko 3200. godine pne. Približne starosti su egipatski hijeroglifi u grobnici faraona Peribsena (2775-2650. pne). Upisana rečenica: „Ujedinio je dve zemlje za svoga sina, dvostrukog kralja Peribsena“ smatra se za najranije napisanu rečenicu na svetu.

Tekst


SADRZAJ PLANETA Br 115

 

ČASOPIS PLANETA Br 115

 SARADNICI NA BROJU

Katarina Bogičević, Vesna Bosanac, Vladica Božić, Milan Gnjatović, Branimir Grgur, Ibrahim Hadžić, Ilijana Jakšić, Ilja Slani, Reuf Jakupović, Vladimir Jelenković, Gordana Jovanović, Oliver Klajn, Sana Knežević, Ivan Kremer, Dragan Lazarević, Dubravka Marić, Borka Marinković, Vladimir Milojević, Maja Miljević-Đajić, Draženko Nenadić, Ana Paunović, Mihailo Racković, Barbara Radulović, Zorana Stanić, Sanja Stanković, Miomir Tomić, Gordana Tomljenović, Ljubiša Topisirović, Zoran Šević


Dostupno na digitalnom formatu www.novinarnica.net

Direktor: Milan Knežević
Glavni i odgovorni urednik: Aleksandar Gaon
Pomoćnik glavnog urednika: Miloslav Rajković
Likovno-grafički urednik: Studio Platinum, Beograd
Fotografije: Mileta Mirčetić
Naslovna strana: Marija Miljković
Internet, Instagram i Facebook page: Marija Miljković

IZDAVAČ I OSNIVAČ : " Belmedia" d. o. o. © All rights reserved
DISTRIBUCIJA: Global Press d.o.o, Beograd, Žorža Klemansoa 24, 011/276-4538 i 276-9301
ŠTAMPA: "Birograf", Atanasija Pulje 22, 11080 Zemun 011/307-50-55

 

Sledeći broj izlazi 1. marta 2024.


  back   top
» Pretraži SAJT  

powered by FreeFind

»  Korisno 
Bookmark This Page
E-mail This Page
Printer Versie
Print This Page
Site map

» Pratite nas  
Pratite nas na Facebook-u Pratite nas na Twitter - u Pratite nas na Instagram-u
»  Prijatelji Planete

» UZ 100 BR. „PLANETE”

» 20 GODINA PLANETE

free counters

Flag Counter

6 digitalnih izdanja:
4,58 EUR/540,00 RSD
Uštedite čitajući digitalna izdanja 50%

Samo ovo izdanje:
1,22 EUR/144,00 RSD
Uštedite čitajući digitalno izdanje 20%

www.novinarnica.netfree counters

Čitajte na kompjuteru, tabletu ili mobilnom telefonu

» PRELISTAJTE

NOVINARNICA predlaže
Prelistajte besplatno
primerke

Planeta Br 48


Planeta Br 63


» BROJ 119
Planeta Br 119
Godina XXI
Septembar - Oktobar 2024.

 

 

Magazin za nauku, kulturu, istraživanja i otkrića
Copyright © 2003-2024 PLANETA