MAGAZIN ZA NAUKU, ISTRAŽIVANJA I OTKRIĆA
Planeta Br. 102 | ATLANTIDA, potopljena ili izmišljena?
»  MENI 
 Home
 Redakcija
 Linkovi
 Kontakt
 
» BROJ 102
Planeta Br 102
Godina XVIII
Oktobar-Novembar-Decembar 2021.
»  IZBOR IZ BROJEVA
Br. 119
Sept. 2024g
Br. 117
Maj 2024g
Br. 118
Jul 2024g
Br. 115
Jan. 2024g
Br. 116
Mart 2024g
Br. 113
Sept. 2023g
Br. 114
Nov. 2023g
Br. 111
Maj 2023g
Br. 112
Jul 2023g
Br. 109
Jan. 2023g
Br. 110
Mart 2023g
Br. 107
Sept. 2022g
Br. 108
Nov. 2022g
Br. 105
Maj 2022g
Br. 106
Jul 2022g
Br. 103
Jan. 2022g
Br. 104
Mart 2022g
Br. 101
Jul 2021g
Br. 102
Okt. 2021g
Br. 99
Jan. 2021g
Br. 100
April 2021g
Br. 97
Avgust 2020g
Br. 98
Nov. 2020g
Br. 95
Mart 2020g
Br. 96
Maj 2020g
Br. 93
Nov. 2019g
Br. 94
Jan. 2020g
Br. 91
Jul 2019g
Br. 92
Sep. 2019g
Br. 89
Mart 2019g
Br. 90
Maj 2019g
Br. 87
Nov. 2018g
Br. 88
Jan. 2019g
Br. 85
Jul 2018g
Br. 86
Sep. 2018g
Br. 83
Mart 2018g
Br. 84
Maj 2018g
Br. 81
Nov. 2017g
Br. 82
Jan. 2018g
Br. 79
Jul. 2017g
Br. 80
Sep. 2017g
Br. 77
Mart. 2017g
Br. 78
Maj. 2017g
Br. 75
Septembar. 2016g
Br. 76
Januar. 2017g
Br. 73
April. 2016g
Br. 74
Jul. 2016g
Br. 71
Nov. 2015g
Br. 72
Feb. 2016g
Br. 69
Jul 2015g
Br. 70
Sept. 2015g
Br. 67
Januar 2015g
Br. 68
April. 2015g
Br. 65
Sept. 2014g
Br. 66
Nov. 2014g
Br. 63
Maj. 2014g
Br. 64
Jul. 2014g
Br. 61
Jan. 2014g
Br. 62
Mart. 2014g
Br. 59
Sept. 2013g
Br. 60
Nov. 2013g
Br. 57
Maj. 2013g
Br. 58
Juli. 2013g
Br. 55
Jan. 2013g
Br. 56
Mart. 2013g
Br. 53
Sept. 2012g
Br. 54
Nov. 2012g
Br. 51
Maj 2012g
Br. 52
Juli 2012g
Br. 49
Jan 2012g
Br. 50
Mart 2012g
Br. 47
Juli 2011g
Br. 48
Oktobar 2011g
Br. 45
Mart 2011g
Br. 46
Maj 2011g
Br. 43
Nov. 2010g
Br. 44
Jan 2011g
Br. 41
Jul 2010g
Br. 42
Sept. 2010g
Br. 39
Mart 2010g
Br. 40
Maj 2010g.
Br. 37
Nov. 2009g.
Br.38
Januar 2010g
Br. 35
Jul.2009g
Br. 36
Sept.2009g
Br. 33
Mart. 2009g.
Br. 34
Maj 2009g.
Br. 31
Nov. 2008g.
Br. 32
Jan 2009g.
Br. 29
Jun 2008g.
Br. 30
Avgust 2008g.
Br. 27
Januar 2008g
Br. 28
Mart 2008g.
Br. 25
Avgust 2007
Br. 26
Nov. 2007
Br. 23
Mart 2007.
Br. 24
Jun 2007
Br. 21
Nov. 2006.
Br. 22
Januar 2007.
Br. 19
Jul 2006.
Br. 20
Sept. 2006.
Br. 17
Mart 2006.
Br. 18
Maj 2006.
Br 15.
Oktobar 2005.
Br. 16
Januar 2006.
Br 13
April 2005g
Br. 14
Jun 2005g
Br. 11
Okt. 2004.
Br. 12
Dec. 2004.
Br 10
Br. 9
Avg 2004.
Br. 10
Sept. 2004.
Br. 7
April 2004.
Br. 8
Jun 2004.
Br. 5
Dec. 2003.
Br. 6
Feb. 2004.
Br. 3
Okt. 2003.
Br. 4
Nov. 2003.
Br. 1
Jun 2003.
Br. 2
Sept. 2003.
» Br. 102 Glavni naslovi

 

PLANETA MAGAZIN NA INSTAGRAMU

MEDICINA

Gordana Tomljenović

Laringoskopije i laringomikroskopija

I pregled grkljana, i hirurška terapija

Zahvaljujući laringomikroskopiji, minimalno invazivnoj endoskopskoj ORL proceduri koja se izvodi ambulantno, u kratkotrajnoj endotrahealnoj opštoj anesteziji, patološke promene na grkljanu i glasnicama pouzdano se mogu dijagnostikovati, a u najvećem broju slučajeva, istom prilikom i hirurški odstraniti - bez reza, bola ili krvarenja. O metodi govori konsultant Bel Medic-a, jedan od naših najvećih stručnjaka za laringomikroskopiju i kontaktnu mikroendoskopiju, prof. dr Milan Jovanović, predavač na Katedri za ORL Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu

Tekst

TESLA

Vladimir Jelenković

120 godina od početka izgradnje tornja i laboratorije na Long Ajlendu

San ispred svog vremena

Do 1900. godine Nikola Tesla(1856-1943) bio je već smatran najistaknutijim američkim inženjerom elektrotehnike, koji je zasenio svet svojim revolucionarnim izumima i trijumfom nad Tomasom Edisonom u „ratu struja“. Tada je započeo svoj najambiciozniji projekat - izgradnju tornja i laboratorije na imanju Vordenklif, na Long Ajlendu, udaljenom oko 110 kilometara od Njujorka. Izgrađen u periodu 1901-1902, objekat je zasnovan na još jednoj Teslinoj revolucionarnoj ideji: Tesla je planirao da koristi toranj kako bio stvario ono što je naučna zajednica do tada smatrala nemogućim - globalni sistem bežičnih komunikacija.

Tekst

SUMMARY

Planeta No 102
ENGLISH Summary

  Tekst

PRIČA SA NASLOVNE STRANE

ATLANTIDA, potopljena ili izmišljena?

Priča o Atlantidi, zemlji vrlina i gotovo nestvarnoj u svetu stalnih preokreta i napetosti, golica maštu ljudi duže od dva milenijuma. Da li je postojala? Gde se nalazila? Kako je nestala? Počelo je od Platona i njegovih filozofskih dijaloga „Timaj“ i „Kritija“. U njima se govori o mudro i pravedno ustanovljenoj zemlji zvanoj Atlantida, koja je tu negde, preko Gibraltara, u okolini antičkog sveta, južno ili severno, na Kavkazu ili usred Sahare, nadomak očiju i ostvarenja ljudske potrebe za dobrim. Broj pretpostavki i legendi se tokom vekova uvećavao, priča se širila s kraja na kraj sveta. Ali, niko od savremenika ni onih potonjih nije ubedio svet da je Atlantida bila stvarnost! Niko ništa nije posvedočio! A onda je Atlantida „nestala“ u naletu neke prirodne katastrofe i - ostala ideal ljudske zajednice za više hiljada godina unapred.

TEMA BROJA

Oliver Klajn

Atlantida / Potopljeni gradovi Dalekog istoka

Antika izronila u 20. veku

Veštačko jezero Ćiandao se nalazi u priobalnoj provinciji Džeđang, na istoku Kine, u okrugu Čunan koji potpada pod jurisdikciju prestonice Džeđanga koja se zove Hangdžou. Kroz glavni grad provincije protiče reka Ćiantang koja se uliva u Istočno kinesko more. Na toj reci je 1959. godine podignuta hidroelektrana, odnosno brana Sian. Da bi se formiralo jezero, poplavljena je okolna dolina. Podizanje te kineska brana, više od sto metara, uslovilo je da je više od trista hiljada ljudi moralo da se iseli.

Tekst

TEMA BROJA

Milomir Tomić

Atlantida / Priča se...

Od vremena neznanih potopa

Priča se a i veruje da je nekada, u praistoriji, na Zemlji postojala visoko razvijena civilizacija koju je uništila neka svetska katastrofa, promenivši oblik kontinenata i izmenivši sudbinu čovečanstva. Različiti ljudi doživljavaju ovaj površinski svet na različite načine i imaju različita gledišta o njegovim svojstvima. Ali to su samo mišljenja o svetu ali ne i pravo znanje o svetu. Postoje dve vrste znanja. Jedno je svakodnevna vrsta znanja o svetu, koju stičemo čulima (i koja se obično nazivaju iskustvom), a koja su dovoljna običnim ljudima u njihovom svakodnevnom životu. To, međutim, nije pravo znanje. Svet iskustva je neka vrsta iluzije, paravan koji od nas skriva pravu istinu. Svet znanja je i svet ideja i istraživanja, traganja.

Tekst

TEMA BROJA

I.J.

Atlantida / Zamisao bez dokaza

Maštanja o izgubljenom raju

Atanasijus Kirčer je na mapi 1669. pozicionirao „Atlantidu“ u sred Atlantskog okeana. Na mapi je jug na vrhu. Ideja o „Atlantidi“, izgubljenom potkontinentu, često idealizovanom kao napredno utopijsko društvu koje poseduje mudrost potrebnu za svetski mir, zaokupila je umove sanjara, okultista i pobornika novog doba (tzv. New Agers). Hiljade knjiga, časopisa i vebsajtova je posvećeno Atlantidi. To je, kako se čini, večito zanimljiva tema. Ljudi su izgubili čitava bogatstva a neki čak i život u potrazi za njom.

Tekst

TEMA BROJA

Z.B.

Atlantida / Imaginarno i stvarno

Plavi majmuni i berač šafrana

Vekovi traganja za Atlantidom, potonulim ostrvom koje Platon opisuje u svojim dijalozima „Timaj” i „Kritija”, doneli su mnogobrojne teorije o njenoj lokaciji. Uprkos savremenim dostignućima u oblasti okeanografije i mapiranja, još ne postoje konkretni dokazi. Više od 40 geografskih mesta ubraja se među kandidate za Atlantidu.

Tekst

TEMA BROJA

Priredila: Ilijana Jakšić Pavlović

Atlantida / Hipoteze o mestu

Svuda a kao da je nigde

Hipoteze lokacije Atlantide zaista su različita predložena mesta u stvarnom svetu za izmišljeno ostrvo Atlantida, opisano kao izgubljena civilizacija koju pominje Platon u svojim dijalozima. Osoba po imenu Kritija mlađi tvrdi da je ostrvo po imenu Atlantida progutalo more pre više od 9 hiljada godina. Tu priču su mu preneli preci, tačnije njegov deda po kome je dobio ime, a koji je to čuo od svog oca. Priča potiče iz egipatskog svetilišta. Prema Platonovim dijalozima, ostrvo se nalazilo u blizini današnjeg Gibraltara. Međutim, to nije jedina predložena lokacija.

Tekst

TEMA BROJA

Z.B.

Atlantida / Minojska kultura kao preteča mitske države?

Posle vulkana

Drevna Minojska kultura širila se po ostrvima oko Krita. Grad Akrotiti podignut je 150 km severno od Knososa, na ostrvu Tera, u kalderi ugašenog vulkana. To osunčano i plodno mesto unosilo je spokoj među stanovnike koji nisu pretpostavljali da žive na trenutno uspavanoj opasnosti. Tokom jednog od više leta između 1627. i 1620. godine pne dogodila se erupcija na Teri, za koju se pretpostavlja da je bila najveća vulkanska erupcija u istoriji.

Tekst

TEMA BROJA

Z.Š.

Atlantida / Potopljeni gradovi

Nad obrisima tajni

Iako je legenda o nestanku Atlantide, verovatn,o najpoznatiji mit tog tipa, pod okeanima, morima i jezerima, širom čitave Zemlje nalazi se mnoštvo potopljenih gradova. Neki su otkriveni, a o nekima se još uvek samo priča. Neolitsko naselje Atlit Jam otkriveno je 1984. godine u blizini izraelskog dela obale Mediterana, na dubini od samo 10 m. Smatra se da je staro oko osam milenijuma, a poznato je po konstrukciji od 7 megalitnih stena, poređanih kružno, što veoma podseća na daleko poznatiji Stounhendž, u Velikoj Britaniji. Smatra se da je Atlit Jam potopljen posle zemljotresa i pokrenutog cunamija.

Tekst

MEDICINA

Gordana Tomljenović

100 godina od otkrića insulina

Čudesna terapija koja dijabetičare spasava sigurne smrti

Izolovanje insulina, jula 1921. godine, smatra se jednom od najvećih biomedicinskih inovacija u 20. veku. Budući da je letalnu šećernu bolest pretvorilo u hronično oboljenje sa kojim oboleli mogu da žive decenijama duže, neraskidivo je ostalo povezano sa pričom o dijabetesu.

Tekst

KOSMONAUTIKA

Dragan Lazarević

Šest decenija od leta broda „vastok 1“

„Pa-je-halji“ prvog čoveka u vasioni

U toku svoje istorije čovečanstvo je neprekidno osvajalo nova prostranstva na Zemlji da bi intenzivan razvoj nauke i tehnike od početka 20. veka doveo do osvajanja i Zemljinog vazdušnog prostora. Naglo se razvijalo vazduhoplovstvo ali i raketna tehnika, tada prvenstveno u ratne svrhe. Postizane su sve veće brzine i visine i stiglo se do granice toplotne izdržljivosti konstrukcije i mogućnosti održavanja aerodinamičkog uzgona u retkoj atmosferi.

Tekst

ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

Priredila: Ilijana Jakšić Pavlović

Isparavanja na Jupiterovom satelitu Ganimedu

Vodenom parom do života

Po prvi put, astronomi su otkrili dokaz o postojanju vodene pare u atmosferi Jupiterovog satelita Ganimeda. Ta vodena para se formira od sublimovanog leda s površine satelita, odnosno onda kada se led pretvara iz čvrstog stanja u gasovito. Naučnici su došli do ovog otkrića pomoću kombinacije novih i arhivskih setova podataka sa NASA-inog svemirskog teleskopa “Habl”, što je objavljeno u žurnalu „Astronomija prirode“ (Nature Astronomy).

Tekst

VEŠTAČKA INTELIGENCIJA

Dr Milan Gnjatović,
profesor na Kriminalističko-policijskom univerzitetu u Beogradu

Konsultovanje računarskih programa

„Virusne” ideje

Svet nauke takođe ima svoje epidemije, koje se, za razliku od epidemija zaraznih bolesti, odvijaju u senci društvenih događanja. Naučne epidemije su uzrokovane nekontrolisanim prihvatanjem „virusnih” ideja.

Tekst

HIGH TECH

TRGOVINA, ENERGIJA, GRAĐEVINARSTVO, LIČNA HIGIJENA,
VEŠTAČKA INTELIGENCIJA, TRANSPORT I ENERGIJA

Stanovnici grada Jangkuana u severnokineskoj provinciji Šansi odnedavno su u prilici da koriste usluge flote autonomnih komercijalnih 5G vozila, svojevrsnih malih pokretnih prodavnica. Ova bespilotna vozila koriste unapređen sistem bespilotnog kretanja baziran na veštačkoj inteligenciji podržanoj internet platformom L4. Ona poseduju modularni "smart" sanduk za transport različitih proizvoda i mogu da koriste većinu puteva. Svojevrsni pokretni "dućani" imaju unapređen sistem za promenu baterija, koje im omogućavaju domet preko 100 km posle pet sati punjenja.

Tekst

MATEMATIKA

Borka Marinković

Zabeleženo tokom “Maja - meseca matematike”

Manja lopta je okruglija

Ovogodišnju, jubilarnu 10. manifestaciju “Maj - mesec matematike” obogatila su vredna i zanimljiva predavanja matematičara iz sveta i Srbije. Prof. dr Marina Karina, sa Primorskog nacionalnog univerziteta Santa Fe, u Argentini, možda je otišla dalje od drugih predavača u približavanju matematike i njenoj primeni u svakodnevnom životu. To je ilustrovala u svom on-line predavanju „Uvek lopta na desetku i neka se desi još jedno čudoˮ.

Tekst

AERONAUTIKA

Leteći baloni

Uvis, ka tišinama

U francuskom gradiću Anone, braća Žozef i Etien Mongolfier napravili su 1783. prvi balon u Evropi. Iste godine, pojavio se balon punjen vodonikom. Konstruisao ga je fizičar Žak Aleksandr Šarl. Pušten je uvis iznad Marsove poljane, u Parizu. Za dva sata, preleteo je 40 km. Iste godine je balon braće Mongolfier poneo u visine prve putnike: profesora Pilara de Rozjea i markiza D’Arlanda. Oni su, za 25 minuta, preleteli 8 km i uzdigli se na visinu od oko 1000 m. Balon je lebdeo iznad francuske prestonice oko 25 minuta, a putnici u korpi ložili su vatru i tako održavali balon u vazduhu. Početkom 1800. godine Andre Žak Garneren leteo je balonom tokom noći i preleteo 395 km.

Tekst

TESLA

Dubravka Marić

Školovanje u Gracu

Od uma do cloud-a

Galerija nauke i tehnike SANU je, povodom obeležavanja 165 godina od rođenja Nikole Tesle, između 6. i 24. jula bila domaćin izložbe „Nikola Tesla i Visoka tehnička škola u Gracu“, koju je organizovao Austrijski kulturni forum. U Galeriji je 9. jula, održan i Okrugli sto pod nazivom „Od talentovanog dečaka sa Balkana do genija planetarnih razmera“.

Tekst

CIRKULARNA EKONOMIJA

Dr Vladica Božić

Krug oko proizvoda

Negde otpad, negde sirovina

Od prve industrijske revolucije pre više od dvesta godina, u ljudskom društvu preovlađuje model privredne aktivnosti pod nazivom linearna ekonomija, koji se zasniva na potrošnji, odnosno konceptu „uzmi-napravi-iskoristi-odbaci”. U tom procesu se prirodni resursi prvo eksploatišu pa se koriste za dobijanje proizvoda koji se potom koriste da bi, posle određenog vremena (životni vek), proizvod izgubio upotrebnu vrednost i bio odložen, najčešće kao otpad. Za razliku od linearne ekonomije, priroda funkcioniše na način da se sve što postoji, posle nekog vremena, razlaže i koristi na drugačiji način...

Tekst

EGZOTIČNI NARODI

O.K.

Zajednica Sara u Čadu

Poklonici Sunca

Čad je država u centralnom delu severne Afrike. Ima oko šesnaest miliona stanovnika. Ovu zemlju odlikuje velika etnička raznolikost, više od 200 etničkih i jezičkih zajednica žive u njoj. Najbrojniji narod su Sare koji čine skoro 30 posto ukupnog stanovništva Čada. Nastanjeni su uz reke Čari i Logone, u četiri regiona na jugu države. Manje brojne zajednice Sara postoje na severu Centralnoafričke Republike, a njmanje su zastupljeni u Južnom Sudanu.

Tekst

GEONASLEĐE

Dr Gordana Jovanović

Koristi iz daleke prošlosti

Trezori naše planete

Geološki materijali su počeli da se koriste još od kada su prvi ljudi napravili alate i oružje od kamena. Danas moderno društvo ne bi moglo da opstane bez geoloških resursa. Dovoljno je samo navesti primer njihovog korišćenja pri izradi pametnih telefona. Ovo je samo jedan primer kako društvo ima koristi od geološke raznovrsnosti planete, pri čemu je i te kako naučilo da ceni materijalni svet. Korist od mineralnih sirovina, topografske raznovrsnosti, lepote pejzaža, fizičkih procesa i načina na koji geološka nalazišta otkrivaju istoriju planete i evoluciju života na njoj pokazuje da smo usko povezani sa prirodom - živim i neživim svetom.

Tekst

TEKTONIKA

I.J.

Iz dubine Zemlje

Putovanje stena

Jedno nedavno istraživanje upućuje na pretpostavku da su džinovske grudve potisnutih sedimenata doplovile iz Zemljinih dubina . Stručnjaci sa Univerziteta u Vajomingu, SAD, predložili su kompjuterski model po kome se pesak i blato, povučeni sa obale Kalifornije pre otprilike 75 miliona godina, vrate u Zemljinu koru uzdižući se kroz Zemljin omotač kao veličanstveno veliki dijapir, poput grudvica u lava lampama.

Tekst

ČUVARI PRIRODE

Dubravka Marić

„Jevremovac“

Rajska bašta u srcu prestonice

Botanička bašta „Jevremovac“ u Beogradu je dom mnogih biljaka iz Srbije i sveta, ali i nastavna i naučna jedinica Instituta za botaniku Biološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Za većinu posetilaca je ova zelena oaza utočište u vrelom „kavezu“ od betona i asfalta, gde delimično utišana saobraćajna buka remeti spokoj zelenila u kome obitavaju višedecenijska stabla i bujni žbunovi.

Tekst

ARHEOLOGIJA

Priredila: Maja Miljević-Đajić

Velika humka u Pilatovićima

Kneževski grob

Tokom perioda starijeg gvozdenog doba (VI i V veka p.n.e.) dolazi do pojave jednog zanimljivog kulturnog fenomena koji se ogleda u sahranjivanju elite sa raskošnim blagom ispod monumentalnih zemljanih ili kamenih humki. Ovaj fenomen se prostirao po čitavoj Evropi, a reč je o kneževskim grobovima (princely graves). Jedan takav, izuzetan kneževski grob otkriven je u Pilatovićima, kod Požege 1977-78. godine.

Tekst

ARHEOLOŠKI LOKALITETI

O.K.

Pulemelei humka u Samoi

Piramida sa ravnim vrhom

Samoa je nezavisna država u Polineziji, sa nešto više od dvesta hiljada stanovnika. Deo je arhipelaga Samoanska ostrva koji obuhvata i Američku Samou, pod kontrolom Vašingtona. U samoj državi dva su ostrva glavna. Najveće u čitavom arhipelagu je Savai ili, kako ga još nazivaju, Salafai. Ovo ostrvo se sastoji od šest okruga. Na jugoistoku je okrug Palaui čiji je centar selo Vailoa. U okviru Palauija se nalazi najstarija i najveća građevina na svim Samoanskim ostrvima. Njen naziv je Pulemelei humka.

Tekst

ARHEOLOGIJA

Priredila Ilijana Jakšić Pavlović

Naselja u gradu Itzan starija nego što se donedavno mislilo

Novi pristup Majama

Istraživanje univerziteta Mek Gil je pokazalo da je veličina populacije Maja u nizini arheološkog grada Itzana (danas se nalazi u Gvatemali) varirala vremenom kao posledica klimatskih promena. Otkriće, nedavno objavljeno u časopisu Quaternary Science Reviews, prikazuje da su suše i jako vlažni periodi doveli do značajnog pada broja stanovnika.

Tekst

KORENI VERE

Rastko Kostić

Veze slovenskog paganizma i starih vedskih verovanja u Indiji

Svetovid i Brama

Od svih indoevropskih naroda, Sloveni su oni koji danas zauzimaju najveću teritoriju na evroazijskom kontinentu. Takođe, Sloveni su najmnogoljudnija entolingvistička grupa u Evropi. Danas ih ima oko 300 miliona. Slovenski narodi se tradicionalno dele na istočnoslovenske (Rusi, Belorusi, Ukrajinci), zapadnoslovenske (Poljaci, Česi, Slovaci, Lužički Srbi, Kašubi) i južnoslovenske (Srbi, Hrvati, Bošnjaci, Slovenci, Makedonci, Bugari), a u današnjoj verskoj podeli na pravoslavne (Rusi, Ukrajinci, Belorusi, Srbi, Makedonci, Bugari), katolike (Poljaci, Česi, Slovaci, Hrvati, Slovenci) i muslimane (Bošnjaci). I pored ogromne teritorije koju nastanjuju i svoje brojnosti, o prethrišćanskoj istoriji i religiji Slovena ima najmanje objavljenih naučnih dela na engleskom jeziku, i o njoj se generalno najmanje zna.

Tekst

PISMA

Oliver Klajn

Na tragu staromađarskog

Oživaljavanje slova iz Transilvanije

Po svemu sudeći, Mađari potiču iz oblasti oko Urala i zapadnog Sibira. Krajem 9. veka, pod vođstvom Arpada, deo naroda prelazi Karpate i ulaze u Panonsku niziju. Tokom 10. veka šire se i vrše rušilačke i pljačkaške pohode po zapadnoj Evropi. Težak poraz na Leškom polju 955. godine sprečio je njihovo dalje napredovanje ka zapadu. Početkom 11. veka, kralj Ištvan, odnosno Stefan postao je vladar Mađarske države koja je prihvatila hrišćanstvo. Stvorena je stabilna državna tvorevina.

Tekst

OKO PLANETE

KLIMA

Atlantik i velike vremenske promene

Severnoatlantska meridijalna kretanja (AMOC) je naziv za sistem okeanskih struja, uključujući Golfsku struju koja prenosi toplu vodu iz tropskih krajeva prema severu Atlantika. Pošto se atmosfera zagreva uporedo sa porastom emisije staklenih gasova, ispod površine okeana zadržava se više toplote, što bi moglo da ima ozbiljne posledice po klimu u svetu.

Tekst

OKO PLANETE

Kamere

Rade samo „100 posto srećni“

Kompanija „Canon“ je u jednoj svojoj podružnici u Kini postavila kamere koje ocenjuju osmehe zaposlenih pošto samo oni koji su „100 odsto srećni“ mogu da uđu i rade! Pomenute kamere su bile tema jednog nedavnog izveštaja u “Financial Times” o tome na koje načine kineske kompanije koriste veštačku inteligenciju za kontrolu zaposlenih.

Tekst

OKO PLANETE

Nanotehnologija

Uređaj debljine dva atoma

Izraelski naučnici napravili su najmanji uređaj na svetu, debljine samo dva atoma! Ta tehnologija će uređaje učiniti bržim, manje složenim i sa manjom potrošnjom energije. Trenutno, uređaji vrhunske tehnologije koriste sićušne kristale sačinjene od oko milion atoma. Procesi se odvijaju otprilike milion puta u sekundi! Smanjenjem veličine te ehnologije na dva atoma, omogućuje se elektronima da se kreću između slojeva još većom brzinom.

Tekst

OKO PLANETE

Arheologija

Poslednji kralj Vavilona

Na jednoj steni na severu Saudijske Arabije otkriven je natpis star 2.550 godina, za koji se veruje da je urađen u ime poslednjeg kralja Vavilona, Nabonida. Gravura na vrhu natpisa prikazuje kralja koji drži skiptar a tu su i slike na kojima su cvet, zmija i Mesec. Veruje se da je reč o religioznoj poruci. Ispod je gravura sa 26 redova klinastog pisma. Natpis je pronađen u regiji Hail, u Al Hajtu, gde su brojna arheološka nalazišta.

Tekst

OKO PLANETE

Elektronika

Kosmičko zračenje kvari komunikacione mreže

Kosmički zraci godišnje poremete 30.000-40.000 kućnih komunikacionih mrežnih uređaja u Japanu, nedavno je otkrio japanski telekomunikacioni gigant NTT. Većina takozvanih „mekih grešaka” (“soft errors”) ili privremenih kvarova u mrežnom hardveru NTT-a automatski se ispravlja pomoću sigurnosnih uređaja, ali stručnjaci kažu da su u nekim slučajevima one mogle da dovedu do mnogo većih poremećaja. Te greške nastaju kada se podaci u elektronskom uređaju oštete nakon što se neutroni, koji nastaju kada kosmički zraci udaraju u kiseonik i azot u atmosferi Zemlje, sudare sa poluprovodnicima unutar opreme.

Tekst

OKO PLANETE

Veze

Internet stiže kroz Arktik

Kao deo državnog projekta kojim će se uvesti brzi internet u udaljena severna prostranstva zemlje, Rusija je počela sa postavljanjem podmorskog optičkog kabla kroz Arktik. Radovi bi trebalo da budu okončani do 2026. godine. U dužini od 12.650 km, optički kabl će proći preko severne obale Rusije, od sela Teriberka, na Barencovom moru, do Vladivostoka, na krajnjem istoku.

Tekst

OKO PLANETE

Šume mangrove

Dragocena skladišta ugljenika

Drveće mangrove okružuje prirodne jame i vrtače ispunjene vodom. Tlo ispod pojasa okruženog mangrovim rastinjem ima jednu od najvećih koncentracija ugljenika na svetu. Obalske šume mangrove su takozvani „rezervoari za skladištenje ugljenika“.Ovaj pojas krije ogromne količine organske materije među potopljenom i zamršenom mrežom korenja.

Tekst

OKO PLANETE

Arheologija

Maču Pikču stariji od procena

Jedno nedavno otkriće o arheološkom ostatku carstva Inka, Mačuu Pikčuu, pokrenulo je sumnju u pouzdanost kolonijalnih zapisa i današnjih tumačenja istoričara pošto se donedavno smatralo da je nalazište u Peruu izgrađeno posle 1438. godine. Duže od 75 godina arheolozi i istoričari smatrali su ovaj podatak za tačan. Međutim, nove tehnike datiranja radioaktivnih ugljenika, primenjene na posmrtnim ostacima nekadašnjih stanovnika, navode na pretpostavku da je lokalitet Maču Pikču dve decenije stariji.

Tekst

OKO PLANETE

Fizika

Fleksibilan led

Kineski naučnici uspeli su da stvore mikrovlakna leda koja su veoma savitljiva, čime su otvorili nove mogućnosti u istraživanju fizike leda. Led bi mogao da izdrži elastično naprezanje od oko 15 odsto a do sada izmereno naprezanje iznosi samo 0,3 posto, što je veliko odstupanje od teorijske pretpostavke. Razlog u tome je što kristali leda imaju strukturne nesavršenosti koje povećavaju njihovu lomljivost.

Tekst

OKO PLANETE

Starenje

Koliko ljudi mogu da žive

Gornja granica do koje ljudi mogu da žive je negde između 120 i 150 godina. To je duže od osobe za koju je utvrđeno da je najduže živela - Žane Kalman, koja je umrla 1997. godine, u 122. godini. Ovo je navedeno u studiji američkih naučnika objavljenoj u časopisu “Nature communications”.

Tekst

OKO PLANETE

Video

Daljinsko zaključavanje ukradenih televizora

Kompanija “Samsung” je objavila kako ima mogućnost da daljinski onemogući rad televizora koji su ukradeni. Operacija nazvana "Funkcija televizijskog blokiranja" je prvi put primenjena u Južnoj Africi, kada je iz jednog skladišta ukraden veliki broj pametnih televizora. Kompanija navodi da je ova opcija već instalirana na svim “Samsung” TV proizvodima novije generacije, i ona treba da osigura da televizore mogu da koriste samo zakoniti vlasnici sa dokazom o kupovini.

Tekst

OKO PLANETE

Okeani

Širenje "mrtvih zona" u Pacifiku

Hipoksična zona, koju nazivaju i "mrtvom zonom", deo je okeana u kojem je bitno smanjena koncentracija kiseonika, zbog čega postaje nepogodno mesto za život. Morske životinje napuštaju to područje a one koje to ne učine - umiru. Sada se ova zona nalazi blizu obale američke države Oregon gde se prostire na oko 20.000 km2. Naučnici smatraju da će se zona širiti sve do kraja leta.

Tekst


SADRZAJ PLANETA Br 102

 

ČASOPIS PLANETA Br 102

 SARADNICI NA BROJU

Jozef Baruhović, Katarina Bogićević, Vesna Bosanac, Milan Gnjatović, Ibrahim Hadžić, Ilijana Jakšić, Gordana Jovanović, Oliver Klajn, Sana Knežević, Rastko Kostić, Ratko Kušić, Dragan Lazarević, Borka Marinković, Jelena Marjanović, Vladimir Milojević, Maja Miljević-Đajić, Draženko Nenadić, Ana Paunović, Miloš Rastović, Marija Sretenović, Dušan Stanić, Miomir Tomić, Gordana Tomljenović, Ljubiša Topisirović, Zoran Šević


Dostupno na digitalnom formatu www.novinarnica.net

Direktor: Milan Knežević
Glavni i odgovorni urednik: Aleksandar Gaon
Pomoćnik glavnog urednika: Miloslav Rajković
Likovno-grafički urednik: Studio Platinum, Beograd
Fotografije: Mileta Mirčetić
Naslovna strana: Marija Miljković
Internet, Instagram i Facebook page: Marija Miljković

IZDAVAČ I OSNIVAČ : " Belmedia" d. o. o. © All rights reserved
DISTRIBUCIJA: Global Press d.o.o, Beograd, Žorža Klemansoa 24, 011/276-4538 i 276-9301
ŠTAMPA: "Kosmos", Svetog Save 16, Beograd, 011/ 2430 510

 

Sledeći broj izlazi 1. januara 2022.


  back   top
» Pretraži SAJT  

powered by FreeFind

»  Korisno 
Bookmark This Page
E-mail This Page
Printer Versie
Print This Page
Site map

» Pratite nas  
Pratite nas na Facebook-u Pratite nas na Twitter - u Pratite nas na Instagram-u
»  Prijatelji Planete

» UZ 100 BR. „PLANETE”

» 20 GODINA PLANETE

free counters

Flag Counter

6 digitalnih izdanja:
4,58 EUR/540,00 RSD
Uštedite čitajući digitalna izdanja 50%

Samo ovo izdanje:
1,22 EUR/144,00 RSD
Uštedite čitajući digitalno izdanje 20%

www.novinarnica.netfree counters

Čitajte na kompjuteru, tabletu ili mobilnom telefonu

» PRELISTAJTE

NOVINARNICA predlaže
Prelistajte besplatno
primerke

Planeta Br 48


Planeta Br 63


» BROJ 119
Planeta Br 119
Godina XXI
Septembar - Oktobar 2024.

 

 

Magazin za nauku, kulturu, istraživanja i otkrića
Copyright © 2003-2024 PLANETA