NAUKA I DRUŠTVO

Otpad kao deo sudbine

Srbiji se godišnje odloži oko 3,5 miliona kubnih metara komunalnog otpada. Prema statistici strukovnog udruženja KOMDEL, procenjuje se (na osnovu podataka iz 90% JKP) da se odlaže približno 6.000t otpada dnevno, odnosno 2.200.000 tona godišnje. U izveštajima Regionalnog centra za zaštitu životne sredine (www.recyu.org), organizacije koja je dala veliki doprinos rešavanju ekoloških problema u Srbiji i Crnoj Gori, stoji da osnovni cilj upravljanja otpadom jeste održivo korišćenje prirodnih resursa. Za to je neophodno preduzeti mere kojima se sprečava nastajanje otpada, njegovo razdvajanje, potrebno je primenjivati metode ponovnog korišćenja, kao što je reciklaža, a tek na kraju sigurno odlaganje otpada.

NAUKA I DRUŠTVO

Trideset tri godine Centra za multidisciplinarne studije u Beogradu
Rasadnik naučnih kadrova

Za trideset tri godine postojanja, preko Centra za multidisciplinarne i postdiplomske studije Univerziteta u Beogradu magistriralo je preko 650 studenata, od kojih su mnogi na važnim univerzitetskim funkcijama u zemlji, dok veliki broj njih zauzima važna mesta u naučnim ustanovama širom sveta. Da li ste ikada prošli prostorom od ulice 29.novembra, prema Bogosloviji, i primetili veliku tablu na kojoj piše "Biološki institutSiniša Stanković"? Da li znate čime se bavi taj institut i da u istoj zgradi postoji i Centar za multidisciplinarne studije Univerziteta u Beogradu?

MEDICINA

dr sci. med. Ljiljana Jovović

Istine i zablude o 100 plus
Arterjska hipertenzija.

Povišen krvni pritisak je bolest savremenog čoveka. lako je česta i gotovo svakodnevna pojava, znamo li dovoljno o njeni uzrocima i rizicima koje ona nosi? Već na početku razgovora na tu temu sa dr sci. med. Ljiljanom Jovović, internistom-kardiologom iz beogradskog Instituta za kardiovaskularne bolesti Dedinje, zaključujemo da većina naših sugrađana verovatno još živi u zabludi da "zna" šta je povišen krvni pritisak ili hipertenzija. Dr Jovović podseća da povišen krvni pritisak, udružen sa drugim bolestima, nosi veoma veliki rizik po zdravlje (može dovesti do infarkta srca, moždanog udara ili oboljenja bubrega) pa i ljudi koji su inače primarno zdravi a ne leče povišen pritisak, u kasnijoj životnoj dobi mogu postati ozbiljni bolesnici. O značaju pravovremene dijagnostike svedoči i činjenica da kod pacijenata sa nekim drugim oboljenjem -povišenim masnoćama u krvi ili šećernom bolešću - čak i manje povećanje krvnog pritiska može da dovede do ozbiljnih komplikacija.

MEDICINA

prof. dr Ivo Elezović
Tromboza
Rizik nasleđa, ishrane i navika

Do 1995, medicina je razjašnjavala svega pet do 15 odsto rizika koii su dovodili do začepljenja venskih krvnih sudova. Nova saznanja, proistekla iz eksplozivnog razvoja biohemijske tehnologije, molekularne genetike i genetskog inženjerstva, dovela su do značajnih dostignuća u dijagnostici tromboze. Otkrićem poremećaja koji doprinose povećanoj sklonosti ka nastanku tromboze uveden je pojam trombofilje.
Kako ističe naš uvaženi stručnjak svetskog renomea, prof. dr Ivo Elezović, šef katedre za poslediplomske studije iz hematologije na Medicinskom fakultetu u Beogradu i načelnik II odeljenja u Institutu za hematologiju Kliničkog centra Srbije (KCS), otkrićem urođenog poremećaja faktora V Lajden načinjen je revolucionarni pomak u sagledavanju rizika od venskog tromboembolizma i zahvaljujući tome razjašnjen je uzrok tromboze kod 60 odsto žena kod kojih je ona nastala u trudnoći ili neposredno posle porođaja. Ali, krenimo redom.

NAUKA KAO ŽIVOT

Dr Ivan Draganić
Čudesna igra kosmosa

Dr Ivan Draganić - jedan bogat i nesvakidašnji naučni put. Od Vinče, pedesetih godina, do Sorbone, Pasadene, Osake. Od tajni atoma do "večnih pitanja", istraživanja vode sa Marsa i tragom istraživanja Karla Segana. Jedan je od najboljih poznavalaca radijacione hemije kod nas, autor i koautor tridesetak knjiga.
Njegova karijera naučnika i istraživača započela je jesenjih dana 1949. godine, kada je prvi put otišao u Vinču. Građevinski radovi su bili u toku.

ASTRONAUTIKA

Bušovi planovi uznemirili i NASU
Povratak Mesecu

Inicijativa predsednika Buša o izgradnji baze na Mesecu koja će poslužiti kao odskočna daska za let na Mars, detaljno se analizira u krugovima bliskim kosmičkim istraživanjima. Dok jedni misle da je priroda ovog koraka isključivo vezana za nastojanje predsednika Buša da proširi naše kosmičke horizonte, drugi smatraju da je u pitanju politički trik koji posle 11. septembra, Avganistana i Iraka, treba Americi da skrene pažnju na neke druge stvari. Uz to, kažu ovi drugi, predsednički izbori kucaju na vrata

PRONALAZAŠTVO

Radijan - 2001 SF

Tragač za eksplozivom Polovinom februara objavljeno je da je tim američkih stručnjaka na čelu sa dr Bogdanom Maglićem, izumeo uređaj za daljinsko otkrivanje eksploziva, što je privuklo veliku medijsku pažnju. Nas je, međutim, to uputilo na Zvonimira Jankovića, pukovnika u penziji, koji je još 1999. godine, u Briselu predstavio uređaj sličnih karakteristika.

ARHEOLOGIJA

Bronzani alasi

Arheološko nalazište Kalakača nalazi se neposredno uz most na desnoj obali Dunava, na oko 4 km severoistočno od sela Beška u Sremu. Kalakača je naziv široke padine desne obale Dunava, koja se sastoji od nekoliko nižih i viših lesnih terasa razdvojenih surducima i klizištima terena.
Ostaci jednoslojnog praistorijskog naselja sa kraja kasnog bronzanog, i kako se smatra, početka starijeg gvozdenog doba, nalaze se, čini se, na najvišem delu Kalakače, na nadmorskoj visini od oko 140 m, i oko 60 m iznad srednjeg nivoa površine Dunava. Plato na kome je podignuto praistorijsko naselje je nepravilnog, trougaonog oblika dimenzija 210 m (istočna strana) 160 m (jugozapadna strana) i 110 m (severoistočna strana).

GEOGRAFIJA

Kanjon Vratne
Vitki lukovi Prerasti

Kanjon reke Vratne, koji se nalazi u Negotinskoj krajini, teško je pristupačan i zbog toga višestruko interesantan. Na relativno malom prostoru, Vratna je izvajala svojevrsne prirodne fenomene naročite lepote, bilo da su u pitanju prerasti, pećine ili sam kanjon ove reke.
Vratna, kao desna pritoka Dunava, izvire na Istočnoj strani planinskog venca Velikog grebena. Nastaje od dva izvorišna kraka - Mastakana i Velike Breze. Od sastavaka, Vratna teče ka istoku i severoistoku, a kod sela Urovice prima, sa leve strane, svoju veliku pritoku Valja Mare, koja izvire kod sela Miroča. Uliva se u Dunav, pet kilometara nizvodno od Brze Palanke. Dužina joj, uključujući i njen izvorišni krak Mastakana, iznosi 26 kilometara. Reljef u slivu Vratne izgrađen je radom talasa jezera koje je postojalo u Vlaško-pontiskom basenu tokom pleocena. Postepenim povlačenjem i spuštanjem, jezero je ostavilo u reljefu, pribrežne terase koje su poređane jedna ispod druge.

PRIRODA

Lekari među gljivama

Gljive su poznate kao egzotična hrana, uglavnom rezervisana za poznavaoce, ali i kao povod za strašne priče o teškim trovanjima, ponekad i sa smrtnim ishodom. Tek pominjanje penicilina, i to samo kod bolje obaveštenih, izaziva prisećanje da ovaj tako važan i koristan lek vodi poreklo iz jedne gljive -Penicillium chrysogenum

SA NASLOVNE STRANE

SANU - DANAS I SUTRA

O Akademiji svedoče: Nikola Hajdin, Dinko Davidov, Jelena Mužinski, Vasilije Krestić, Olivera Prica, Stevan Koički, Nikola Tasić, Miroslav Pantić, Nikša Stipčević, Gordana Radojčić-Kostić

Kuća srpske pameti
Pančićevo zaveštanje
Velikani u fasciklama
Čuvar likovnog blaga
Biblioteka: od Dimitrija Tirola do Vaska Pope

ČASOPIS PLANETA Br 7

SARADNICI NA BROJU

Stalni saradnici: Dušica Ćoćić, Vladimir Nikitović, Boris Naumović, Grujica Ivanović (dopisnik iz Australije), llja Slani, Ljiljana Milenković, Mirko Peković, Miloslav Rajković, Gordana Tomljenović, Goran Bojić, Vladimir Jovanović, Ljupka Kovačević, Petar Odobašić, Ž aneta Arnautović, Mirko Perak, Viktorija Podboj, Predrag Međedović, Mirko Jakovljević, Elizabeta Vasiljević Ibrahim Hadžić.

Izdavač i osnivač : "Belmedia" d.o.o.
Direktor: Milan Knežević
Glavni urednik: Aleksandar Milinković
Zamenik glavnog urednika: Aleksandar Gaon
Fotografija: Zdenko Štromar
Desk: Dejan Bulajić
Likovna oprema: Kosta Rosić
Tehnička obrada: Ana llić
Internet prezentacija : Dragan Bogdanović