NAUKA KAO žIVOT

Akademik Milorad Ekmečić, istoričar, professor Univerziteta u Beogradu

Među piscima srpske istorije akademik Milorad Ekmečić (Prebilovci 1928) stoji u prvom redu, usudili bismo se reći, i na prvom mestu. Kako je to negde Gete rekao za Didroa, Ekmečić je Ekmečić, jedinstvena ličnost. Svojim delom, u kome se prepoznaje upravo didroovski “vitalni napon i polifonija svesti”, on se visoko izdigao iznad opšteg stanja duha u jugoslovenskoj i srpskoj istoriografiji komunističke epohe, smelo krčeći put vlastitom shvatanju istorije i naučnog metoda u saznavanju prošlosti. Imali smo izuzetne istoričare ali niko od njih nije našu istoriju prožeo “evropskim sadržajima” kao autor dela Stvaranje Jugoslavije 1790-1918 i Dugo kretanje između klanja i oranja/Istorija Srba u novom veku (1492-1992).

MEDICINA

Prof. dr Dragan Micić i doc. dr Mirjana Šumarac-Dumanović

Nov koncept u lečenju dijabetesa tipa 2
Inkretini i DPP inhibitori najbolji kontrolori ČeĆera

Šećerna bolest tipa 2 danas pogađa oko 250 miliona ljudi, a do 2020. godine će, kako se procenjuje, u svetu biti čak više od 350 miliona obolelih. U nastojanju da se suprotstavi toj pandemiji, medicina intenzivno traga za što efikasnijim lekovima protiv insulin nezavisnog dijabetesa. Novom konceptu u lečenju dijabetesa tipa 2, koji ne samo što pokazuje sposobnost da bolje kontroliše nivo šećera u krvi kod dijabetičara, već i mogućnost da očuva funkcije pankreasnih beta ćelija koje to oboljenje nepovratno iscrpljuje, nedavno je bio posvećen i seminar u beogradskoj Opštoj bolnici Bel Medic. Prof. dr Dragan Micić, dopisni član SANU, jedan od naših najvećih stručnjaka u oblasti endokrinologije, objasnio je mehanizme delovanja novih lekova, takozvanih inkretinskih pojačivača, a docent dr Mirjana Šumarac- Dumanović je ukazala na najnovija klinička iskustva u primeni takozvanih DPP-4 inhibitora.

EVOLUCIJA

10 najveĆih izuma Života

Razvoj živog sveta, od samih početaka, na svakoj stepenici donosio je promene koje su život činile raznovrsnijim. Jedan broj naučnika danas se bave sagledavanjem razvoja i dostugnuća života, tragajući za onim što je najviše usavršilo postojanje organizama i poguralo život napred

PALEONTOLOGIJA

Iskopavanja dinosaura Patagonije
Deo Velikog poglavice u Beogradu

“U martu 2000. nađen je veoma veliki cervikalni pršljen na severnoj obali jezera Bareales, oko 90 km severozapadno od grada Nekven, prestonice istoimene provincije severozapadne Patagonije, upravo pored grada Anjelo. Od tada, preko 1000 primeraka (uključiv 240 fosilnih biljaka i 300 zuba) sakupljeno je na površini od oko 400 m2, nazvanoj Futalongko nalazište (po najvećem dinosauru nađenom na tom mestu, nazvanom Veliki poglavica). Važnost ovog regiona dovela je do formiranja studijskog punkta Paleontološki centar jezera Bareales (CePaLB) koji vodi kontrolisana iskopavanja. Sedimentne stene ovog lokaliteta pripadaju donjem delu gornje krede (turon-konijaku) i izgrađene su uglavnom od alevrolita i peščara. Fosili su nađeni zajedno u istom sloju, delimično artikulisani, konkretno u 0,5 m siliciklastičnih sedimenata rečne facije.”

AERONAUTIKA

Novi putnički Suhoj
Komfor sa istoka

Avioni konstrukcionog biroa Suhoj već niz godina proizvode borbene avione izvanrednih mogućnosti. Pažnju svetske javnosti su privukli dizajnom lovačkog aviona Suhoj Su-27 kao i visoko akrobatskim Suhojem Su-26. Poslednjih godina, u žiži interesovanja je projekat Suhoj Superjet 100 (SSJ) poznat i pod nazivom Russian Regional Jet. To je prvi civilni putnički avion razvijen u Rusiji u poslednjih 20 godina sa ciljem da se upusti u tržišnu trku sa avionima renomiranih proizvođača regionalnih aviona na mlazni pogon kakvi su brazilski Embraer i kanadski Bombardier. SSJ je uz cenu od 28 miliona američkih dolara ponudio korisnicima niže operativne troškove za 10-15 % u odnosu na direktne rivale.

TEMA BROJA - TERAPIJSKA PRIMENA MATIČNIH ĆELIJA

Prof. dr Bela Balint

Ako, ili kada čovek ovlada svim tajnama matičnih ćelija i bude u stanju da koristi njihov puni terapijski potencijal, biće to još jedna prekretnica u medicini 21. veka. Koliko je molekularna bionauka blizu tome morali bismo da nagađamo, ali je sigurno da smo - posle više od pola veka proučavanja i primene adultnih matičnih ćelija u lečenju (transplantacijama) - na samom pragu jednog novog terapijskog pristupa, na početku regenerativne medicine. O tome suvereno svedoči profesor dr Bela Balint, načelnik Odeljenja za hemoterapiju i aferezno lečenje u Vojnomedicinskoj akademiji i naučni savetnik pri Institutu za medicinska istraživanja Univerziteta u Beogradu.

TEMA BROJA - TERAPIJSKA PRIMENA MATIČNIH ĆELIJA

Pitanja i odgovori

Matične ćelije poseduju izuzetan potencijal za razvoj u veliki broj tipova ćelija u organizmu tokom ranih faza života i razvoja. Sem toga, u mnogim tkivima matične ćelije imaju ulogu neke vrste internog sistema održavanja, sposobne su za deobu praktično bez ograničenja radi zamene drugih ćelija sve dok je osoba ili životinja u životu. Kada dođe po deobe matične ćelije, svaka nova ćelija poseduje potencijal bilo da ostane matična ćelija ili da postane druga vrsta ćelije sa specijalizovanom funkcijom, na primer mišićna ćelija, crveno krvno zrnce, ili moždana ćelija.

TEMA BROJA - TERAPIJSKA PRIMENA MATIČNIH ĆELIJA

Matične Ćelije u biljnom svetu

U Botaničkoj bašti Jevremovac u Beogradu čuva se herbarijum Josifa Pančića sa biljnim delovima reliktnih vrsta Balkana koje je on istraživao, a neke i prvi izneo u javnost. Biološki fakultet je brzo uvideo fantastičnu primenu genetskog inženjeringa da bi razmnožio te vrste i spasao ih od istrebljenja. U „biljnom obdaništu“ u ušuškanom kraju Botaničke bašte raste sada nekoliko, veštačkim načinom razmnoženih retkih vrsta, posebno planinskih perena.

TEMA BROJA - TERAPIJSKA PRIMENA MATIČNIH ĆELIJA

TERAPIJSKA PRIMENA MATIČNIH ĆELIJA

IstraŽivanja na Dalekom istoku

Zvanični organ japanske vlade, Veće za naučnu i tehnološku politiku odobrilo je 2004. promene u oblasti istraživanja matičnih ćelija. Posle dugog razmatranja preporučeno je da se dopusti rad na matičnim ćelijama uzetim iz ljudskog embriona a što je neretko predmet spora. Pre toga, 2001. zakonom je zabranjeno reproduktivno kloniranje.

LEGENDE

Valam i natpis iz Deir Ale

U četvrtoj knjizi Starog zaveta, zvanoj Knjiga brojeva, govori se o proroku Valamu. U tri poglavlja ovog spisa dat je opis zbivanja na područje drevnog kraljevstva Moav, istočno od reke Jordan, tokom poslednje godine lutanja Izraelićana po pustinji, neposredno pred Mojsijevu smrt. Biblijska pripovest prati odnos proroka Valama sa Valakom, kraljem Moava.
Valak je bio zaplašen vojničkim uspesima Izraelićana i njihovim nadiranjem. Zato je odlučio da uputi delegaciju kod Valama i zatraži da dođe i prokune Jevreje.

ASTROFIZIKA

Promene u Sunčevom sistemu

I na nebu i na Zemlji

Profesor geologije dr Aleksej Dimitrijev, sa Sibiriskog odelenja Ruske akademija nauke, godinama istražuje promene Sunca. Nedavno je izneo nekoliko uznemirujućih zapažanja: promene u Sunčevom sistemu nastaju zbog visoko nabijenog materijala koji ulazi u sistem, na Uranu i Neptunu pomereni su polovi a svetlost Neptuna pojačala se za četiri puta. Takođe, udvostručeno je magnetno polje Jupitera, Saturn je mnogo blještaviji a na Plutonu je primećeno uvećanje crnih pega. Pojavile su se aurore na Saturnu, na Veneri je viđena inverzija tamnih i svetlih područja, Mars je postao obimniji zbog dvostrukog uvećanja njegove atmosfere

EKO ART

Vertikalni vrt Patrika Blanka

Od 24. do 27. septembra London je domaćin seminara posvećenog boji, dizajnu i kreativnosti. Jedna od tema je „Vertikalni vrt Patrika Blanka“, uz koju hotel na Pikadiliju dobija sasvim novo ruho. Njegov vertikalni vrt možemo zvati eko-art. Francuski botaničar, koji od 1982. godine radi u Nacionalnom naučno-istraživačkom centru u Parizu, slavan je i na Temzi i sa druge strane Pirineja, a osvaja i nove kontinente. Otvara novo poglavlje u inženjeringu i pleni dugotrajnom originalnošću i estetikom poput zemljaka Le Notra i Španca Antonija Gaudija.

SVETSKA BAŠTINA

Angkor

Prašuma od obraĐenog kamena

Vreme prvih vladara ove indokineske kraljevine, vreme duhovnog i državnog uspona počelo je u 9. veku, kada je na čelo države došao Džajavarman. Doba razvoja trajalo je do početka 15. veka a potom su osvajači sa severa preplavili deo kraljevine i naterali lokalno stanovništvo da se povuče ka jugu.Ostaci Angkora pružaju se po ogromnom prostoru močvarnog i vodoplavnog tla. Gradnja je započeta u vreme kralja Surjavarmana, koji je bio hinduističke vere. Tokom 14. i 15. veka Angkor je postao budističko središte. U osnovi, reč je o većem broju hramova, što se danas može zaključiti po ostacima zidina nekadašnjih građevina u čijem se središtu nalazi hram Angkor Vat

ČASOPIS PLANETA Br 36

SARADNICI NA BROJU

Jozef Baruhović, Dalibor Čevizović, Milan Dimitrijević, Ibrahim Hadžić, Mirko Jakovljević, Branka Jakšić, Ilijana Jakšić, Vidosava Janković, Vladimir Jovanović, Oliver Klajn, Rastko Kostić, Nadežda Krstić, Jelisaveta Lalić, Vladimir Milojević, Žaneta Miljanić, Branislav Miljković, Darko Mladenović, Viktorija Podboj, Mićo Tatalović, Miomir Tomić, Gordana Tomljenović, Zdenko Štromar

Izdavač i osnivač: „Belmedia”d.o.o
Direktor: Milan Knežević
Glavni i odgovorni urednik: Aleksandar Gaon
Pomoćnik glavnog urednika: Miloslav Rajković
Likovno-grafički urednik: Branka Savković
Fotografije: Rade Krstinić
Internet prezentacija : Dragan Bogdanović

DISTRIBUCIJA: Data Press, Beograd, Kondina 24, 011/33 40 440
ŠTAMPA: „Batatisak“, Beograd, Miloša Savkovića 4-6, 011/38-20-333