I pored epidemija SARS i MERS u nedavnoj prošlosti, koje su upozorile svet na opasnost od zaraze koronavirusima,
novi virus iz te familije planetu je zatekao nespremnom. Pojavu COVID-19, virusolog dr sc. med. Ana Gligić opisuje kao jednu od
najvećih zoonoza koje su ikad pogodile svet. Dr Gligić, doajen jugoslovenske virusologije, naučnica koja je svojevremeno izolovala
najsmrtonosniji virus, Marburg, i bila na prvoj liniji odbrane od variole vere, govori o osobenostima infekcija koje potiču iz takozvanih
prirodnih žarišta, aktuelnoj pandemiji i merama predostrožnosti za budućnost
Kao naučnik, Nikola Tesla se sa moralnog, ekonomskog, teorijskog i praktičnog stanovišta duboko opirao ratovima.
Međutim, kada bi prestao da razmišlja kao naučnik i dopustio da emocije ovladaju njegovim mislima, pronašao bi izuzetke u kojima
je osećao da su neki ratovi opravdani. Nije bio voljan da se naučna otkrića primenjuju u svrhu stvaranja oružja za ratovanje,
ali kada je razmišljao o emocijama, bio je spreman da svoju genijalnost podredi osmišljavanju postupaka i uređaja koji će sprečiti ratove.
Nije moguće dati prihvatljiv odgovor na pitanje: koliko nebeskih tela leti vasionom? Nema, jer ih je nemoguće prebrojati.
Čak ni najslobodnije pretpostavke i najsloženija računanja na upućuju na odgovor. Jedino što možemo to je da posmatramo nebo,
da gledamo u zvezde golim okom i teleskopima i zamišljamo šta je gde i koliko ga ima.
Ipak, u poslednjih par decenija, nauka se uputila u beskonačni prostor vasione, i to sondama i teleskopima izuzetnih mogućnosti. Prostor svemira posmatra
se preciznije, sonde obilaze planete i zvezde, meteore i asteroide, jure za kometama; čak se i spuštaju na neka od tih nebeskih tela, donoseći potom na
Zemlju sadržaje tla i podatke na osnovu kojih treba da utvrdimo poreklo naše planete i vasione kojom plovimo.
Predviđanje Milutina Milankovića se ostvarilo.
Meteorologija je od višemilenijumske empirijske, kvantitativno-deskpriptivne nauke,
sredinom prošlog veka, na krilima matematike, konačno našla svoje mesto u
velikom sazvežđu egzaktnih nauka. Taj novi karakter nauke o vremenu
i klimi nije je lišio starih oruđa: osmatranja, merenja i opisivanja...
samo što su ona danas neuporedivo savršenija i pouzdanija.
Život postoji u raznim oblicima i svako biće ima svoje mesto na kojem živi.
Gde kod pogledamo oko sebe shvatamo da mesto na kojem i mi živimo delimo sa biljkama i životinjama,
a naš svakodnevni život i te kako zavisi od njih. Ali kad pogledamo prema nebu, upitamo se :
da li možda negde tamo postoji neki drugi oblik života, ili možda i život na Zemlji vodi poreklo
iz beskrajnog prostora koji nas okružuje a nazivamo ga svemir, kosmos, vasiona ili univerzum.
Meteoriti predstavljaju kosmičko kamenje koje "preživi"
prolazak kroz Zemljinu atmosferu i dospe na površinu naše planete.
Na Zemlju godišnje padne oko 20.000 t meteorskog materijala; uglavnom je
reč o finoj prašini koja se ne vidi golim okom. Budući da mnogi meteoriti
imaju sličan sastav kao i zemaljsko kamenje, važni su za ispitivanje sastava Zemlje.
U Prirodnjačkom muzeju u Beogradu se čuvaju tri "srpska" meteorita, a četvrti je nestao u vreme Prvog svetskog rata.
Iako je koncept "kosmičkih mnogostrukosti"poznat već dvadesetak godina, nedavno je tim astronoma iz Srbije,
SAD i Kine objavio da je otkrio puteve pomoću kojih komete i asteroidi prevaljuju do sto astronomskih jedinica (razdaljina
između Zemlje i Sunca) za manje od stotinu godina.
Fukang je grad u autonomnom ujgurskom regionu Šinđang, na severozapadu Kine.
U blizini tog mesta je poslednje godine prethodnog milenijuma otkriven kameno-gvozdeni meteorit,
sa kristalima različitog oblika i veličine. Težak je preko hiljadu kilograma. Sticajem okolonosti,
meteorit iz Fukanga završio je na jednoj naučnoj izložbi u američkoj državi Arizoni, nakon čega je
detaljno proučen od tima stručnjaka. Starost mu je procenjena na četiri i po milijarde godina.
Naučnici već dugo žele da prouče komete i njihov sastav jer
one u sebi sadrže zaleđene čestice i gas iz vremena nastanka Sunčevog sistema,
kada nisu postojale planete već samo ogroman roj asteroida i kometa koji su
kružili oko Sunca. Glavni izvori iz kojih dolaze komete su: Sunčev sistem i
Kujperov pojas iza planete Neptun, na udaljenosti od 30-50 astronomskih jedinica
od Sunca i Ortov (Ort-Opikov) oblak na spoljnoj granici Sunčevog sistema,
na rastojanju 2.000-100.000 AU od Sunca. Spoljne granice Ortovog oblaka
predstavljaju kosmološke granice Sunčevog sistema i oblast gravitacione
dominacije Sunca.
Najbrojnija tela Sunčevog sistema su kosmičke stene nepravilnog oblika,
tj.asteroidi. Procenjuje se da većih od 100 m ima nekoliko miliona. Što su većih
dimenzija, oblik im se približava obliku lopti (ako nisu razbijeni sudarima sa drugim
asteroidima) pa se nazivaju planetoidi. Najveća koncentracija ovih tela je u asteroidnom
pojasu između Marsa i Jupitera i u Jupiterovim Lagranževim tačkama L3 i L4.
Nekoliko hiljada asteroida se kreću van pojasa i seku putanje unutrašnjih planeta
(NEO objekti), a neki seku i putanju Zemlje i predstavljaju potencijalnu pretnju
udara o nju, što se u geološkoj prošlosti događalo. Meteoriti koji padaju na Zemlju
su delovi asteroida rastureni njihovim sudarima; njihovim proučavanjem se saznao
sastav asteroida.
Vakcinacija se smatra jednim od najvećih dostignuća savremene civilizacije. Pesudna je za imunizaciju i postizanje
kolektivnog imuniteta čitavih nacija, i u proteklom veku je iskorenila ili potpuno zauzdala niz zaraznih bolesti koje su ranije
harale svetom, i među ljudima i među životinjama. Sa razvojem genetike i sintetičke biologije, vakcinu je danas moguće dizajnirati
u neverovatno kratkom vremenu
“Tojota Mirai je prvi potpuno "zeleni" komercijalni automobil
koji pokreće energija stvorena u gorivim ćelijama pomoću vodonika.
Za šest godina prodato je oko deset hiljada primeraka širom sveta,
u Evropi manje od hiljadu. Mnogi faktori su uticali da ovaj broj bude mali;
pre svega, na to su uticali visoka cena i mali broj stanica za punjenje rezervoara
(npr. pumpa najbliža Beogradu je u Gracu, u Austriji).
Ukoliko imate nešto viška vremena, što zbog pandemije što samih praznika,
verovatno ćete kao i svi krenuti u raspremanje starih ormana i plakara, a u njima se
možda nalazi i neki stari lap top ili kompjuter koji ste spremni da bacite. Sačekajte!
Nemojte! Sada opet na scenu stupa Linux i od stare gotovo prašnjave mašine pravi
ponovo upotrebljivu spravu kojoj ćete vratiti stari sjaj. Na koji način na stari
kompjuter možete instalirati Linux i ponovo početi da radite na njemu?
Noć 31.maja 1831, predosećajući vlastitu smrt, Galoa je proveo u paničnom
pisanju svoje teorije o rešivosti algebarskih jednačina. Pismo na 60 strana sa tri
neobjavljena matematička rada uputio je svom prijatelju Ogistu Ševalijeu, završivši
ga rečima: "Ti ćeš javno zamoliti Jakobija ili Gausa da daju svoje mišljenje,
ne o tačnosti već o značaju ovih teorema. Nakon toga, nadam se da će se naći neko
ko će smatrati korisnim da dešifruje celu ovu zbrku."
Ilon Mask, poznati južnoafričko-američki inovator i preduzetnik, 2012. godine je svetu predstavio koncept
transporta putnika i robe kroz pneumatske cevi uz delovanje magnetno-levitacionog polja. Prevozno sredstvo nazvano "hajperlup"
(hyperloop) bi "levitiralo" u tunelu iznad specijalnih šina, a niska vrednost vazdušnog pritiska i nedostatak otpora vazduha bi
omogućili ostvarivanje veoma velikih brzina uz mali utrošak energije. Maksimalna brzina koju bi takvo prevozno sredstvo moglo
da dostigne, po Masku, iznosi čak 1200 km/h.
Ideja podizanja tornja razvila se tokom projektovanja kružnog toka i rekonstrukcije dela Nevesinja.
Želja je bila da novi kružni tok bude jedinstven da bi bio mnogo više od prostog načina regulisanja saobraćaja.
U početnim fazama ideja je bila da se, simbolično, ostrvo kružnog toka formira kao znak "Yin-yang", tj.
kao simbol balansa i skladnosti. Osnovna poruka ovog simbola jeste ravnoteža, tj. da se uskladi balans koji
je narušen u svim sferama života, balans između materijalnog i duhovnog.
Izložba "Srpski naučnici u energetskoj elektronici",
u organizaciji Akademijskog odbora za energetiku SANU, Odeljenja tehničkih
nauka SANU i Galerije nauke i tehnike SANU, prikazala je pravac razvoja struke,
tehnološke izazove, nastavne i obrazovne aspekte energetske elektronike i elektronske
energetike.
Prilikom kupovine novog člana domaćinstva često se rukovodimo različitim motivima. Životinja,
a posebno ptica unosi se u kuću samo ako postoji opšte slaganje onih koji u njoj žive. To se ne radi zato što
smo videli snimke živopisnih, inteligentnih, brbljivih i druželjubivih papagaja, ili zato što ga traže dete i unuče.
"Životinja, u ovom slučaju ptica, nikada ne sme biti iznenađenje; i pre nabavke mora postojati saglasnost ukućana.
Svi moraju znati da ptica nije ukras u stanu", upozorava prof. dr Radmila Resanović sa Fakulteta veterinarske medicine u Beogradu.
Izumrli rod Phoberomys predstavlja drugog po veličini glodara za kojeg se ikada znalo.
Živeo je u Južnoj Americi, u vremenskom rasponu od pre devet do unazad šest miliona i osamsto hiljada godina.
Najsrodnije od postojećih bića je pakarana, zdepasti glodar koji živi u tropskim šumama sliva Amazona i podnožju Anda.
Pomeranija je oblast uz obalu Baltičkog mora, podeljena između Nemačke i Poljske.
Istočni deo pripada Poljskoj i deo je dvaju teritorijalnih jedinica koje se nazivaju vojvodstva.
Na severu te zemlje je Pomerelija, postojbina naroda Kašubi, koji žive u preko 40 opština na tom području,
gde čine trećinu stanovništva.
Postoje prirodni faktori koji utiču na klimu: litosfera,
atomosfera, okeani, lednici i aktivnost Sunca. Od prirodnih uticaja,
među najvažnijima su aktivnost okeana i okeanske struje. Okeani mogu
da konzerviraju veliku količinu toplote; ta osobina je poznata kao
okeanska toplotna inercija.
Područje Đerdapa, sa srpske i rumunske strane, bogato je arheološkim lokalitetima od perioda praistorije
pa sve do srednjeg veka. Sa obe strane Dunava, na 12 lokacija istraženi su lokaliteti na kojima je dokumentovano
naseljavanje u periodu od 10. do 6. milenijuma pne. Među ovim lokalitetima posebno se izdvaja Lepenski vir zbog brojnih
karakteristika koje ga čine specifičnim i izdvajaju ga od ostalih lokaliteta iz iste oblasti i perioda, kao što su trapezoidne
kuće i kamene skulpture sa ljudskim i ribolikim karakteristikama.
U južnoj Češkoj je drevni grad Milevsko, sa nešto više od osam hiljada stanovnika. Arheolozi su ustanovili da
najranija naselja na ovom području potiču iz starijeg kamenog doba. Nakon velike seoba naroda, Sloveni su
naselili taj deo Češke. U 12. veku, tu je izgrađen manastir, najstariji u regionu Južnočeški kraj. U okviru kompleksa je jedina bazilika građena po uzusima romanske arhitekture u tom delu Češke.
Mesrop Maštoc je jermenski erudita plemenitog porekla koji je živeo od 362. do 440. godine.
U mladosti je postao sekretar kralja Hosrova IV, tadašnjeg vladara Jermenijom.
Ipak, urzo je napustio unosnu službu radi isposničkog života u manastiru.
Vreme provedeno u manastiru iskoristio je da se spremi za misionarsku delatnost.
Iako je Maštoc bio prilično uspešan u širenju hrišćanstva, veliki problem je predstavljao
nedostatak nacionalnog pisma zbog čega su koriščena tuđa tako da je tekst Svetog pisma morao
da usmeno prevodi Jermenima.
Prirodnjački muzej u Beogradu je jedna od najstarijih kulturnih i
naučnih institucija u Srbiji. Osnovan je aktom ministra prosvete i crkvenih dela Kraljevine Srbije,
19. decembra 1895. kao "Jestastvenički muzej." Prirodnjački muzej je 2016. godine,
povodom obeležavanja 120 godina rada, odlikovan Sretenjskim ordenom drugog stepena za
naročite zasluge u oblasti kulture i nauke.
Jedno nedavno spovedene istraživanje, objavljeno u časopisu
Prirodne klimatske promene, ide u prilog teoriji da bi Arktik mogao da do 2035.
potpuno ostane bez ledenog morskog pokrivača.
Istraživači nemačkog Univerziteta Halle-Wittenberg razvili su metodu
kojim je moguće otkriti veoma male količina koronavirusa u usnoj duplji analizom
rastvora kojim je testirana osoba prethodno ispirala usta. Virusi su uspešno detektovani
korišćenjem tehnike masene spektrometrije.
Čileanska policija počela je dresuru pasa u cilju otkrivanja obolelih
od korone registrovanjem prisustva virusa u znoju inficirane osobe. Tri zlatna retrivera
i jedan labrador, koji su do sada korišćeni za otkrivanje droge, eksploziva i nestalih lica,
sada se obučavaju za potpuno nov zadatak. Program se razvija u saradnji čileanske policije,
karabinjera i univerzitetskih stručnjaka, a sličan je eksperimentima koji se već sprovode
u Francuskoj i Velikoj Britaniji.
Istraživači Medicinskog centra Univerziteta Kolumbija i Medicinskog
centra Irving (SAD) uspeli su da odrede vrednost frekvencije ultraljubičastog svetla,
pri kojoj ono uništava 99,9% sezonskih koronavirusa, ne stvarajući gotovo nikakvu štetu
ljudskom zdravlju. Kontinuirana dezinfekcija prostora pomoću tzv.
Udaljavanjem Arabijska ploča od Afrike, nastali su Crveno more i Adenski zaliv.
Somalijska ploča u istočnoj Africi udaljava se od Nubijske ploče duž doline istočne Afrike,
koja se proteže kroz Etiopiju i Keniju. Nova satelitska merenja nude podatke za proučavanje
raseda na jednom od geološki najneobičnijih mesta na planeti. Na tom mestu, na površini sušnog
područja Afar, u istočnoj Africi, moguće je zastati na mestu pod kojim se, duboko pod zemljom,
kontinent razdvaja.
Brojni egiptolozi danas razmišljaju o zagonetnoj prirodi dva okna smeštena
ispod Velike Piramide u Gizi, koji se "austavljaju na kamenim blokovima pre nego što
stignu do spoljne strane piramide". Egiptolog Zahi Havas podsetio je na to kako je
"Rudolf Gantenbrink dizajnirao robota nazvanog Vebvavat da istraži vazdušna okna
u trećoj komori", i kako je mehanički istraživač unutar okna, u Kraljičinoj komori,
došao do zanimljivog otkrića u dva okna te sobe.
U provinciji Gansu, tri stotine kilometara od najbližeg grada,
nalazi se selo Dželajdžaj, čiji se stanovnici po fizičkim karakteristikama
značajno razlikuju od svojih sunarodnika. U tom selu se nalaze ruševine
antičkog grada Likvijana (kin. Li-Jien).
Arheolozi su otkrili novi praistorijski spomenik čija je
lokacija blizu Stounhendža. Rad na terenu i analize otkrili su dokaz za
20 a možda i više praistorijskih jama, prečnika od preko 10 m i dubine
od 5 m. Te jame formiraju krug od preko dva kilometra u prečniku i
obuhvataju oblast veću od 3 km2 oko Darington Volsa, jednog od najvećih
spomenika ovog tipa u Britaniji i čuvene, manje praistorijske strukture u Vudhendžu.
Ledena ploča Grenlanda istopila se do tačke od koje nema povratka,
a napori za usporavanje globalnog zagrevanja neće je sprečiti da se raspadne.
To se navodi u studiji istraživača sa Državnog univerziteta Ohajo.
Nekada se smatralo da Mars ima kanale koje su izgradile napredne
vanzemaljske civilizacije. Od tada je zabeležen ozbiljan napredak u našim saznanjima
vezanim za Crvenu planetu, ali je ostalo još mnogo toga da se otkrije.
Virus fokinske kuge (PDV) proširio se sa životinja u severnom
Atlantiku na populacije na severu Tihog okeana. Naučnici smatraju da bi širenje
patogena moglo postati sve češće kako se led otapa.
Saradnici: Jozef Baruhović, Katarina Bogićević, Vesna Bosanac, Milan Gnjatović, Ibrahim Hadžić,
Ilijana Jakšić, Gordana Jovanović, Oliver Klajn, Sana Knežević, Ratko Kušić, Dragan Lazarević,
Borka Marinković, Jelena Marjanović, Vladimir Milojević, Žaneta Miljanić, Darko Mladenović,
Draženko Nenadić, Ana Paunović, Branislava Rogić, Miloš Rastović, Marija Sretenović, Dušan Stanić,
Miomir Tomić, Gordana Tomljenović, Ljubiša Topisirović, Zoran Šević, Zdenko Štromar
Dostupno na digitalnom formatu
www.novinarnica.net
Direktor: Milan Knežević
Glavni i odgovorni urednik: Aleksandar Gaon
Pomoćnik glavnog urednika: Miloslav Rajković
Likovno-grafički urednik: Studio Platinum, Beograd
Fotografije: Zdenko Štromar
Naslovna strana: Marija Miljković
Internet i Instagram: Marija Miljković
