EGZOTIČNI NARODI
Oliver Klajn
Džerzijanci
Samostalni Normani u Lamanšu
Kanalska ostrva u Lamanšu su dva od ukupno tri poseda britanske krune. Taj status garantuje Gernziju i Džerziju vrlo visok stepen autonomije u odnosu na Ujedinjeno Kraljevstvo i vladu u Londonu. Formalno, nisu uopšte deo Ujedinjenog Kraljevstva, koje ima određenu odgovornost za njih.
Narod Džerzija u tradicionalnoj nošnji na lokalnom festivalu |
Najveće ostrvo je Džerzi, udaljeno dvadesetak kilometara od obale Normandije. Prostire se na površini od oko 120 kvadratnih kilometara a teritorijalno je podeljeno na 12 parohija. Prestonica i najveći grad je Sent Helier, gde živi oko trećina svih stanovnika ostrva. Pored glavnog, postoji još nekoliko manjih nenaseljenih ostrva koja sa njim sačinjavaju jedinstvenu celinu. Zvaničan naziv je Bailivik Džerzi. To je zapravo oblast pod vlašću bailifa, što je drevna sudska titula. Danas je bailif i predsedavajući skupštine, i nosilac izvršne vlasti i vodeći rukovodilac u pravosuđu. Britanski kralj ima svog predstavnika, ali su ovlašćenja vlasti iz Londona prilično sužena i uglavnom se tiču odbrane i odnosa sa stranim državama.
Džerzi je dugo bio pod normanskom vlašću, što je ostavilo traga na poreklo njegovih stanovnika ali i na lokalne zakone i običaje. Kada je obližnja Normandija potpala pod francusku upravu, početkom 13. veka, Džerzi je ostao lojalan Englezima. U 19. stoleću došlo je do značajne promene u strukturi stanovništva: na ostrvo se naselio veliki broj Engleza. Istorijski kuriozitet predstavlja činjenica da su Kanalska ostrva bila jedina teritorija u Evropi koja se smatra delom Britanske imperije koja je potpala pod nacističku vlast u Drugom svetskom ratu. Okupacija je trajala skoro pet godina.
levo: Knjiga na jeziku žerije / desno: Trojezična objašnjenja imena ulica uklučujući i žerije |
U naše vreme se oko 46 posto stanovnika ostrva izjašnjava kao poseban narod, domicilan na tom delu kopna. Sve do pre oko dvesta godina, oni su bili vrlo slični po oblačenju i običajima stanovništvu Normandije. Tri jezika imaju zvaničan staus. Pored engleskog i francuskog, oficijelno se upotrebljava i žerije. To je romanski jezik sa približno tri hiljade govornika različitog stepena znanja. U njemu je vidljiv jak normanski uticaj. Ima starijih ljudi kojima je žerije maternji jezik. Inače, žerijeu je najsrodniji gernizje, koji se govori na obližnjem ostrvu Gernzi. U prošlosti je situacija bila znatno drugačija. To je bio većinski jezik, u svakodnevnoj upotrebi. Tokom prošlog veka osnovano je više udruženja sa ciljem da jezik opstane a na žerijeu postoji časopis koji izlazi jednom u tri meseca. Pokrenute su i novine i radio-stanica na tom jeziku.
Prvi jednojezični rečnik izdat je 1924. godine. Dvojezični rečnici u odnosu na francuski i engleski se i danas objavljuju, a postoje gramatike i drugi neophodni materijali za učenje žerijea. Podstiče se izučavanje tog
jezika u školama. Zna se da je jezik starosedelaca Džerzija upotrebljavan još u Srednjem veku. Od 18. veka
je puno literature i periodike štampano na žerijeu.
Novčići sa ostrva Džerzi |
Protokom vremena uvećao se uticaj Engleza na ovaj u suštini normanski narod. Deci u školama, većina predmeta predaje se na engleskom. Vera im je ogranak protestantizma koji se naziva kalvinizam, odnosno reformisanim hrišćanstvom.
Ovaj narod odlikuje snažan individualizam. Dosta je vlasnika manjih poseda zemlje jer je društvena hijerarhija bila manje izražena nego kod Engleza pa nije došlo do pojave veleposednika. Značajan broj Džerzijanaca živi izvan
matice a najviše ih je u Engleskoj i Severnoj Americi.
Jedan od tri zvanična jezika u državi je maorski ili, kako ga još nazivaju: rarotonški. Pripada austronezijskoj jezičkoj porodici i jedan je od 38 polinežanskih jezika. Ima dosta sličnosti sa jezikom Maora na Novom Zelandu i sa tahićanskim. Ubedljiva većina stanovnika Kukovih ostrva zna taj jezik.
Stanovnici uglavnom žive baveći se turizmom, u vrlo brojnim porodičnim zajednicama sa više naraštaja, sa dedama i babama, tetkama, ujacima, stričevima i strinama. Njihovi plesovi su obično praćeni bubnjevima. Mada, danas ima dosta grupa koje sviraju gudačke instrumete. Sviraju polinežansku muzika na tamburici od kokosove kore a koriste savremene instrumente. Tradicionalne umetnosti su im rezbarstvo i izrada skulptura od krečnjaka i bazalta.
Natpis Sloboda na jeziku žerije kojim govori domicilno stanovništvo |
Oliver Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
