IZLOžBE
Dubravka Marić
Rimski limes i gradovi na tlu Srbije
Svi putevi vode u Rim
Rimski limes, linija odbrane spoljašnjih granica Carstva u vidu utvrđenja povezanih putevima, pružao se hiljadama kilometara - od Velike Britanije, duž Rajne i Dunava, preko Bliskog istoka, sve do Afrike. Ostaci limesa danas se sastoje od bedema, rovova, utvrđenja i gradskih naselja, a delovi se već nalaze pod UNESKO-vom zaštitom. O izvanrednom naučnom značaju rimskog limesa svedoči činjenica da je, između 2. i 9. septembra, u Beogradu (Singidunum) i na rimskom lokalitetu Viminacium (Stari Kostolac), održan 'XXIV međunarodni Limes kongres'.
Ovaj događaj je najavljen izložbom 'Rimski limes i gradovi na tlu Srbije', čiji cilj je bio da prikaže bogatstvo rimskog nasleđa u Podunavlju i u njegovom zaleđu.
Pad posle krize
Veliki migracioni talas, poznat pod nazivom Velika seoba naroda, koji je zapljusnuo granice Rimskog carstva, doveo je do rušenja antičkog sveta. Zapadno rimsko carstvo podleglo je najezdama, a na njegovim ruševinama nastale su varvarske države.
Rimsko carstvo je u III veku doživelo jednu od najvećih ekonomskih kriza koje poznaje svetska istorija. Carevi Dioklecijan i Konstantin su, na razmeđu III i IV veka, staroj imperiji svojim reformama udahnuli novu životnu snagu. Međutim, Zapadno carstvo nije moglo da odoli neprestanim napadima okolnih varvarskih naroda, pre svega germanskih plemena. Ono je prestalo da postoji kada je germanski vođa Odoakar svrgnuo poslednjeg rimskog cara Romula Avgustula, 4. septembra 476. godine. Za razliku od Zapada, antička civilizacija na Istoku je opstala sve do sredine XV veka.
Posledica varvarskog rušenja Zapadnog rimskog carstva bilo je prevladavanje seoskog u odnosu na gradski život. Senatorska aristokratija, važan deo rimskog društva, preživela je, ali u novonastalom poretku nije imala stvarnu vlast. Propadanje velikih poseda doprinelo je njenom odumiranju. Osim toga, prodor germanskih odreda na Apeninsko poluostrvo za posledicu je imalo i naglo propadanje gradova.
Procesu opadanja gradova naročito je doprinela epidemija kuge koja je u VI veku pogodila Evropu. Ta pošast obnavljala se tokom VII veka i nanela novi udarac gradovima, koji su bili poslednja uporišta antičkih tradicija. |
Kada je rimska vojska, početkom 1. veka nove ere, konačno pokorila Balkan, pripojivši Carstvu nove provincije Panoniju i Meziju, na Dunavu je uspostavljen limes kao sistem fortifikacija povezanih mrežom puteva. Na teritoriji Donje Panonije i Gornje Mezije (današnja Srbija), postojao je niz utvrđenja za smeštaj manjih vojnih jedinica: Čortanovci (Ad Herculem), Zemun (Taurunum), Višnjica (Ad Octavum), Ram (Lederata), Čezava (Novae), Donji Milanovac (Taliata), Karataš (Diana), Kostol (Pontes), Brza Palanka (Egeta) i Prahovo (Aquae), ali i većih utvrđenja u kojima su boravile legije, kao što su Singidunum i Viminacijum, koji je bio i prestonica Gornje Mezije.
Prisustvo rimske vojske presudno je uticalo na privredni razvoj Podunavlja i dovelo do prihvatanja rimske kulture i običaja, i do njihovog širenja u zaleđe dunavskog limesa, gde nastaju veliki gradovi kao što su Naisus (Niš) i Sirmium (Sremska Mitrovica). Dolazak rimske vojske u Podunavlje omogućio je probijanje puteva u neprohodnim krajevima i regulaciju korita Dunava u Trajanovo vreme, o čemu svedoče natpisi mahom uklesani na stenama. Stvaranje putne mreže omogućilo je i priliv velikih količina robe iz raznih delova Imperije.
Izložbu 'Rimski limes i gradovi na tlu Srbije', održanu u Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti u Beogradu, između 15. avgusta i 10. septembra, priredio je Arheološki institut SANU. Prikazani su arheološki nalazi iz perioda od prvog do petog veka, koje su za ovu priliku pozajmili Muzej Srema iz Sremske Mitrovice, Muzej Vojvodine iz Novog Sada, Muzej grada Beograda, Istorijski muzej Srbije iz Beograda, Vojni muzej iz Beograda, Narodni muzej u Požarevcu, Narodni muzej u Zaječaru, Muzej Krajine u Negotinu i Narodni muzej u Nišu.
 Javnosti su prvi put prikazani rimski mač otkriven 1973. na Velikom Kalemegdanu, kao i pojedini nalazi otkriveni šezdesetih godina prošlog veka, koji su nedavno kompletirani. Ipak, možda najveću, a široj publici,svakako i najinteresantniju novinu, predstavljala je rekonstrukcija četiri antropološka tipa nekadašnjih žitelja Viminacijuma, na osnovu grobnih nalaza. Posetioci su tako mogli da vide kako su zaista izgledala lica ovih ljudi i da se identifikuju sa njima, a uz predmete koje su izradili i posedovali vojnici i obični ljudi, animacije i slike utvrđenja i naselja, izložba je uspela da postigne svoj cilj, dočara vreme, približi ljude i premosti vekove.
Širenje carstva
Počev od oko 500. godine p. n. e. Rim se šest vekova neprestano širio, pretvorivši se od malog italijanskog grada-države, u neprijateljskom okruženju, u najveću imperiju koja je u Evropi ikad postojala.
Imperator Trajan je bio pravi naslednik ove osvajačke tradicije. Između 101. i 117. godine vodio je osvajačke ratove na teritorijama današnje Rumunije, Jermenije, Irana i Iraka i brutalno gušio jevrejske pobune. Njegove pobede i osvajanja ovekovečeni su i na rimskim novčićima.
Kada je umro, 117. godine, njegova teritorija se prostirala od Persijskog zaliva do Škotske. Carstvo je zaveštao svom usvojenom sinu, 41-godišnjem španskom senatoru, samozvanom pesniku i arhitekti-amateru koji se zvao Publije Elije Hadrijan. Suočen sa većom teritorijom nego što je Rim mogao da kontroliše i pod pritiskom političara i generala da nastavi stopama svog poočima, ovaj novopečeni imperator, poznatiji kao Hadrijan, odlučio je da promeni politiku. „Prvo što je odlučio bilo je da napusti nove provincije i tako smanji troškove”, kaže njegov biograf Entoni Berli. „Hadrijan je mudro shvatio da je njegov prethodnik zagrizao više nego što može da sažvaće.”
|
Dubravka Marić
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
