ARHEOLOGIJA
O.K.
Nok civilizacija
Glave od terakote otkrile drevnu civilizaciju
Narod Ham živi na severozapadu Nigerije. Njihovo selo Nok se nalazi u nigerijskoj državi Kaduna. Engleski oficir Džon Dent Jang je tu, baveći se rudarstvom, ostvario važno otkriće 1928. godine. Jedan od njegovih rudara pronašao je figure od terakote koje su predstavljale ljudsku i majmunsku glavu.
Pored istoimenog mestašca, najvažniji lokaliteti Nok kulture su dolina Taruga i Kacina-Ala. Četrdesetih godina 19. veka ponovo su, slučajno i u okviru rudarskih radova, otkrivene nove figure. Tada će jedan od činovnika iz rudnika skulpturu glave koju je pronašao odneti na svoj posed kako bi služilo kao strašilo. Na sreću, u to vreme je u Nigeriji boravio engleski arheolog Bernard Feg. Videvši strašilo, uočio je sličnost sa otkrićem Jangovog rudara. Ubrzo je stupio u kontak sa Jangom. Postalo je jasno da je u pitanju mesto gde je postojala drevna civilizacija i da se mora prekinuti sa iskopavanjem kalaja.
Prva stručna iskopovanja preduzeta su 1961. godine. Tom prilikom otkriveni su predmeti i delovi skulptura od zgure, kovanog gvožđa, crvenog okera i kvarca. Posebno se izdvajaju kuhinjska renda od zemlje. Najviše je nađeno loptastih lonaca i plitkih činija. Do 1977. godine iskopano je preko 150 predmeta od terakote. Nažalost, iskopavanja poslednjih decenija su pokazala da je preko 90 procenata lokaliteta Nok kulture organizovano opljačkano.
Skulpture su vrlo tražene među kolekcionarima širom sveta. Preko hilljadu skulptura od terakote je prokrijumčareno izvan Afrike. Pored toga, postoji i problem falsifikovanja jer mnoge radionice izrađuju figure koje predstavljaju kao da potiču iz Nok civilizacije.
Ova arheološka kultura je trajala oko dva milenijuma. Nastala je oko 1500. godine pne. Opstala je do kraja 5. veka ne. Društvo koje je stvorilo Nok kulturu je imalo sličnosti sa današnjim narodom tako da je nastala hipoteza po kojoj su to zapravo preci etničke zajednice Ham. I jednima i drugima je bilo zajedničko da imaju jednu vrste ploče u ustima i ušima koje deformišu izgled tela.
Figure u paru / Jedna od glava iz Nok kulture / Pola ptica pola čovek |
Gvožđe je imalo široku primenu. To se ogleda u postupku topljenja rude gvožđa da bi se izvukao metal. U najvećoj nigerijskog državi Niger, otkriveni su ostaci najstarijih peći u zapadnoj Africi. Postoje pretpostavke da su ovu civilizaciju stvorili doseljenici sa severa Afrike. Nađeno je puno brušenih kamenih alatki. Za sečenje su koriščene isključivo kamene sekire sa malim sečivima. Oruđa za brušenje i mlevenje su pravljena od metamorfnih kao i magmatskih stena poput granita. Drobilice su vremenom, nakon što su bivale iskorišćene, po svemu sudeći postajale tučkovi.
Najviše je nađeno delića grnčarije. Utvrđena su tri vremenska razdoblja na koje se deli Nok kultura. U ranom periodu grnčarija je mahom manja i slabo očuvana. I pored toga vidljivi su raznovrsni ukrasi uz precizne i krive linije. Nakon 900. godine pne počeo je srednji period ove civilizacije. Tada je više delovai terakote i gvozdenih predmeta.
U poznom periodu je pronađeno najmanje grnčarije i najmanje lokaliteta. Od biljaka, najviše se gajio afričko proso. Na lokalitetima ove kulture su uočeni i ostaci kravljeg graška. Zna se da su ljudi te epohe u današnoj Nigeriji takođe bili i lovci. O tome svedoče brojni predmeti. Što se tiče skulptura od terakote, samo u izuzetnim slučajevima su sačuvane u celini, najčešće u aluvijalnom blatu. Otuda su te ljudske tvorevine mahom u delovima.
Zaštitni znak Nok kulture su glave oba pola sa akscentom na frizurama. Glavesu prirodne veličine. Šuplje su a na njima je prikazano mnogo nakita. Kružnog su ili kupastog oblika. Po svemu sudeći, glavni razlog za njihov nastanak nije bio umetnički poriv već su imale praktičnu namenu.
Oruđa Nok kulture |
O.K.
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
