EGZOTIČNI NARODI
Pripremio: Oliver Klajn
Menci
Kelti usred mora
Ostrvo Men je kraljevski posed u Irskom moru, između Irske i Velike Britanije, što mu garantuje visok stepen autonomije u odnosu na britansku državu. Oni nisu deo Ujedinjenog kraljevstva pošto kraljica ima ovo ostrvo u svojoj zvaničnoj titulaturi. Na jeziku domorodačkog stanovništva ostrvo se zove Elan Vanin, što u prevodu znači: ostrvo sina mora Mananana. Mananan je pomorsko božanstvo iz keltske mitologije koje vodi duše u posmrtni svet.
 Na ostrvu traje život od sredine sedmog milenijuma pre naše ere. Dana šnje ime Mena, u raznim formama, javlja se u vreme starih Rimljana. Keltska plemena Briti naselila su ostrvo u prvom milenijumu p.n.e. a ptom su ih istisnuli Geli, preklom iz Irske. Njihov dolazak na ostrvo Men i jak uticaj njihove kulture rezultirao je formiranjem jezika manks ili menskog koji spada u gaelske jezike. Ovoj grupi od jezika koji se i danas govore pripadaju još irski i škotski gaelski.
Danas je malo ko govori manks. Poslednji čovek kome je to bio maternji jezik umro je 1974. godine.U naše vreme se ulaže dosta truda da se poveća broj poznavalaca manksa. U poslednje tri decenije manks ima zvaničan status kao i engleski. Ukupno se hiljadu osamsto dvadeset tri čoveka izjasnilo da zna manks.
Osim sopstvenog jezika, stanovništvo ostrva je razvilo i vrlo specifičan dijalekat engleskog. Tzv. anglo-manks ima dosta reči iz manksa. Na tom dijalektu nastala su neka vrlo značajna književna dela pisaca i pesnika sa Mena. Nažalost, i jezik manks i neobičan ostrvski dijalekat su ugroženi jer se sve više povlače pred standardnim engleskim.
Zanimanje za crkvenu muziku
 Vikinzi su formirali svoje naselje u 8. veku n.e. Osnovali su skupštinu Tinvald koja i danas postoji. Ovo je najstariji parlament na svetu, u osnovi dvodoma zakonodavna ustanova. Donji dom se naziva
Dom ključeva a gornji Zakonodavno telo koje čine 11 članova.
Na Menu živi oko osamdeset pet hiljada ljudi, skoro trećina od toga broja su u prestonici Daglasu. Imaju neobičan zvanični grb koji je i na zastavi - tri savijene ljudske noge spojene na butini. Taj simbol se naziva triskelion. Koriste sopstvenu novčanu jedinicu koja se naziva menska funta.
Menci se smatraju keltskim narodom, uz manje primese norveškog i engleskog etniciteta. Procenjuje se da ih u svetu, uključujući dijasporu, ima oko devedeset pet hiljada. Izvan postojbine i Britanije, najviše ih živi u Americi, Kanadi i Australiji.
Očuvanju nacionalnog identiteta i kulture veliku prepreku predstavlja dolazak velikog broja britanskih radnika na ostrvo, pretežno Engleza.
Muzika ovog naroda doživljava procvat poslednjih decenija. Još oko 15. veka se na ugraviranim krstovima buila dvojica muzičara sa lurom (preteča modernog duvačkog instrumenta rog) i harfom. Krajem 18. veka izdata je prva zbrika menskih crkvenih pesama. Od druge polovine 19. veka znatno je porasla potražnja za njihovom crkvenom muzikom.
Potomci iz “Bi džiza”
 Vlada ostrva Men je 1982. godine osnovala organizaciju “Kultur vanin” koja se bavi očuvanjem nacionalne kulture i jezika. Oni su uveli mensku muziku u nastavni program škola. Postoji i niz festivala od kojih je najznačajniji Menski muzički festival koji se održava u aprilu u Daglasu. Od svetski poznatih muzičara, sva tri brata Gib iz čuvene grupe “Bi džiz” su rođeni na ostrvu Men.
Najveći broj pripadnika ove etničke zajednice su anglikanci. Deo su anglikanske dijeceze Sodora i Mena, čiji su koreni iz 12. veka. Drugi po brojnosti su metodisti. Iza njih su katolici i baptisti.
Takmičenje u kamagu
Menci imju vrlo razvijen folklor i mitove prepune bizarnih stvorenja proisteklih iz bujne mašte njihovih tvoraca. Izdvajaju se ćudljivi ali dobronamerni vilenjak Fenodajre, dlakavi goblin ili vodeni konj Glaštin, čudovište Bugan, pseći duh Modi Du i razne sićušne vile.
Nacionalno jelo Menaca je kuvani krompir sa haringom. Rado jedu mešavinu lokalnog sira, pomfrita i sosa. Ovo jelo se lako i brzo pravi i prodaje se u lancima brze hrane. Ipak, glavna stavka u njihovoj ishrani su životinje iz mora.
Vrlo dugu tradiciju imaju motocilkističke trke na Menu koje se svake godine održavaju krajem maja i početkom juna. Veruje se da je ovo najopasnija trka motociklima na svetu. Vozi se još od 1907. godine tako da je praktično postala deo menske tradicije.
Ovaj narod ima i svoj nacionalni sport kamag. Igra se sa štapom koji ima savijeni kraj i malom crvenom lopticom. Broj igrača je između dvesta i četiristo ljudi u jednom meču!
Moguće je da čitava sela odigraju jedan međusobni duel. Svo stanovništvo nekog ostrvskog grada dođe da posmatra utakmicu u kamagu. Ovaj narodni sport se dugo vremena nije igrao a u poslednje vreme i kamag biva obnovljen kao i čitava zaostavština Menaca.
Oliver Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
