TEMA BROJA - SPAVANJE I SNOVI

Pripremio: Vesna Bosanac

Antropologija: Narodna verovanja i snovi

Lepo spavaj, lepo sanjaj

Sve civilizacije snovima su pridavale posebnu pažnju, tumačile ih i poštovale njihovo značenje. Rašireno verovanje da dobar san deluje kao lek stavlja ga u još širi kontekst i dovodi u vezu sa tradicionalnom narodnom medicinom. Snovi su predmet izučavanja više naučnih disciplina.

Narodi su odvajkada snove tumačili uz pomoć znanja stečenog iskustvom, prenošenog sa kolena na koleno. Njihovo značenje uglavnom je otkrivano preko arhetipova, tj. univerzalnih simbola ili praslika. Tako je, recimo, snevanje stvari i pojava koje u životu predstavljaju opasnost ili neprijatnost tumačeno kao loš predznak: mutna voda mahom asocira na poplave, bujice, vodu opasnu za piće, pa se verovalo da njena pojava u snu doziva bolest i nesreću, objašnjava Sofija Kostić, dr antropologije, muzejski savetnik u Etnografskom muzeju u Beogradu.

Zmija je jedan od svetskih arhetipova i označava neprijatelja kada se sanja, pa njeno ubijanje u snu znači savladavanje opasnosti. Međutim, simbol zmije prisutan je i kod naroda koji je nikada nisu videli jer zmije u njihovom podneblju uopšte ne žive, kaže S.Kostić, koja se tridesetak godina bavi narodnim verovanjima vezanim za snove.

Sa širenjem znanja, u eri kompjuterizacije i opšteg tehnološkog napretka, sve je manje onih koji snove tumače na način kako su to činili njihovi preci. Uz to, neki predmeti i aktivnosti, ranije svakodnevno prisutni, danas se retko sreću ili su sasvim nestali, ili više nemaju pređašnji smisao. Dugo se, recimo, oranje njive u snu tumačilo kao odlazak na put, a sada ima sve više ljudi kojima je oranje poznato samo iz knjiga i ono za njih ne predstavlja simbol bliskog značenja. Sve vodi ka tome da u tumačenju snova ostaju arhetipovi, a svi drugi elementi brzo se menjaju.

Tri grupe snova

Novo doba, kaže S.Kostić, donelo je i nove načine tumačenja snova, izuzimajući one delove stanovništva koji su ostali odsečeni od modernih tokova. U okviru narodnog tumačenja snova , mogu se izdvojiti tri najvažnije grupe: simbolički, vizionarski i košmarni. Svi se oni odgonetaju pomoću arhetipova.

Postoje i snovi koji govore o tome šta smo bili u prošlim životima. Malo je poznato da se i na ovim prostorima od davnina veruje u reinkarnaciju: smatra se da duša preminulog pretka prelazi u novorođeno dete. Ponekad se duša preminulog preseli u “niže biće” kao što su leptir, mačka, pas.

Snove obično ne tumači osoba koja ih je sanjala, već neko drugi. Doduše, poznati su brojni primeri ljudi koji su tačno predvideli dan i vreme sopstvene smrti, tvrdeći da su to saznali u snu, podseća S.Kostić. Poznato je isto tako da su mnogi slavni naučnici i umetnici, po sopstvenom priznanju, do svojih otkrića i remek-dela “došli” u snu. Ali, ovde je reč o nedovoljno istraženoj “dimenziji” i naučna javnost nema jedinstveni stav o tome.

Neki snovi su toliko realistični da im nije potrebno tumačenje, kaže S.Kostić, navodeći primer sopstvenog istraživanja iz 1995. godine, objavljenog u Glasniku Etnološkog muzeja: na terenu u unutrašnjosti Srbije zabeleženo je da su ljudi masovno sanjali kako lete bombe i padaju avioni, tj. prizore koji podsećaju na rat, i to nekoliko godina pre bombardovanja 1999. godine. Košmarni snovi javljaju se, kako se veruje u narodu, kao posledica umora, loše provedenog dana ili trenutnog stanja bolesti.

Sofija Kostić, čija istraživanja obuhvataju i narodnu medicinu i magiju, kaže da je na terenu važno uspostaviti dobar odnos sa ispitanikom koji daje podatke, s tim što se ti podaci proveravaju više puta, naročito kada je reč o vizionarskim snovima. Dugogodišnji rad S.Kostić pokazuje da narodno tumačenje snova ima čvrstu podlogu, mada ne treba zanemariti mogućnost zloupotrebe praznoverja ili postojanje manipulacija druge vrste.

U narodu se oduvek verovalo da je važno lepo spavati i lepo sanjati. Zato se za dobar san spravljaju razni napici, uglavnom čajevi, koji se često daju i maloj deci. Gubitak sna smatra se u narodu, kao i u zvaničnoj medicine, ozbiljnim poremećajem zdravlja. S druge strane, narod veruje da je dugo spavanje odraz ili bolesti ili lenjosti.

Vesna Bosanac

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja