ARHITEKTURA

Pripremio: Dr arh. Mirjana Lukić

Budućnost urbanizma

Grad kao živi organizam

Futurologija je postala nauka, neophodna civilizaciji velikih brzina "kao što su automobilu koji juri nepoznatim putem kroz noć potrebni farovi koji će osvetljavati sve dalje napred kako bi se izbegla katastrofa", kaže filozof Gaston Berger. Koji su glavni problemi buduće urbanizacije?

Demografska ekspanzija, nedostatak životnog prostora, zagađenje i degradacija životne sredine, globalno zagrevanje, glad i siromaštvo, bolesti, prirodne i ljudski izazvane katastrofe a odnedavno i terorizam… sve je na našoj maloj planeti, poluprečnika geoida od centra do površine samo 6.750 km!

Zemlja i ljudi na njoj su u stalnim opasnostima a da toga često nismo svesni. Prema analizama francuskog filozofa Denisa de Ružmona a na osnovu praćenja niza dosadašnjih kretanja, stanovništvo Zemlje će se dvostruko uvećavati svakih četrdeset godina. Ako se zna da ukupna površina Zemlje iznosi oko sedam milijardi km2 i da je samo jedna petina pogodna za naseljavanje, kako organizovati tako ograničenu površinu za sve veću ljudsku zajednicu?

Glad jednog dela čovečanstva je posledica činjenice da samo jedna petina stanovništva uživa u dostignućima nauke i tehnike i da 19 zemalja sveta raspolažu sa 70% svetskih prirodnih izvora. Planiranje i velikodušnost bogatih će možda napraviti bolji raspored i dovesti do višeg standarda i većeg broja ljudi, a veći prinosi kao posledica razvoja nauke i genetike, alge i sintetička ishrana možda će uspeti da utole glad sve brojnijeg stanovništva.

Rast brojevima i u visinu

Rast gradova i porast stanovništva u njima za poslednjih sto godina, (od 1900) ukazuju na širenje višemilionskih staništa, odnosno celih metropolitenskih područja: Bombaj - 12miliona stanovnika, Šangaj - 11, Sao Paolo -10,7, Seul - 10,2, Moskva - 10,1 , Delhi - 9,8, Karači - 9,3, Njujork - 8,8, Istambul - 8,8, Meksiko Siti - 8,5, Tokio - 8,3, Teheran - 7,7, London - - 7,7, Kairo - 7,6, Lima - 7, Bogota - 6,7, Bankok - 6,3, Rio de Žaneiro - 5,9....

Vizionari arhitekti predviđaju gradove visoko u vazduhu, gradove na okeanu, gradove u ledenim predelima. Eduar Utuđan i pariska grupa "Gekus" stvorili su novu disciplinu - “podzemni urbanizam”. Ona omogućava da se pod zemlju smeste brojne funkcije današnjeg grada: administracija i javni poslovi, banke, arhivi, trezori, biblioteke. Takođe, i tuneli infrastukture (saobraćaj, instalacije, snabdevanje, dovod energije). Ova ideja je zajednička mnogim vizionarima i predstavlja jednu od osnova budućeg grada, a što se umnogome ostvaruje u velikim gradovima sveta. Predviđa se da će se gradovi podizati kao suprastrukture iznad postojećih, da će se graditi na morima i okeanima, u ledenim prostranstvima i pod zemljom.

Ljudi će naseljavati i druge planete, čiji će se prirodni izvori eksploatisati i gde će biti neophodno prilagođavati se novim životnim uslovima i veštački stvorenim sredinama. Francuski inženjeri Mejmon i Sarž zamislili su naselje na Mesecu, klimatizovano, izdignuto na kosom stubovima, koje bi odolevalo silama otvorenog svemira.

Već danas svi veći gradovi u svetu utrkuju su u visini novih građevina: Tajpej toranj u Tajvanu 508 m, Burdž Kalifa u Dubaiju 828 m, sa 147 spratova. U Šangaju će se graditi građevina visoka preko 1000 m.

Pokušavajući da reše integralne gradske probleme, vizionari su pre trideset godina predviđali ono što se delimično i polako ostvaruje: grad kao živi organizam (Paolo Soleri, "Mesa Siti") ili potpuno mehanizovani gradovi kao "Spilhaus", Sent Elie.

Svemirski brod “Zemlja”

Uporedo sa rastom u visinu, gradovi se pružaju u dubinu i podzemno. Visoke zgrade su međusobno povezane pasarelama i saobraćajnim tunelima. Možda je najbolja ilustracija za takav grad "Plug in Siti" grupe „Archigram“, čiji su vizionari predvideli, šezdesetih godina prošlog veka, ono što se delimično i polako ostvaruje. To su potpuno novi gradovi, mada postoje i prelazni oblici (Jona Fridman), kao suprastruktura koja lebdi visoko u vazduhu iznad postojećih gradova. Predlažu se i gradovi pokriveni prozračnim kupolama (Bakminster Fuler), klimatizovani i zaštićeni od nepovoljnih vremenskih uticaja.

Neke vizije tvoraca stripova kojima se "hrane" kompjuteri za predviđanje budućnosti, vide Zemlju kao grad-planetoid, mehanizovan i uređen kao "svemirski brod Zemlju", kako ju je nazvao veliki konstruktor kupola B. Fuler.

Dr arh. Mirjana Lukić

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja