ARHITEKTURA

Pripremio: Dr arh. Mirjana Lukić

Oblakoder „Herst“

Njujorški zeleni dijamant

Građevina „Herst“ korporacije, delo engleskog arhitekte Lorda Normana Fostera, za koju je dobio američku nagradu „Zelene zgrade“, odnosi se na zgradu od recikliranih materijala, koja koriste obnovljive izvore energije i time štedi materijal i energiju. Ovo je postignuto ingenioznom konstrukcijom i estetskim kvalitetima - uspešnim spojem arhitektonskih stilova iz različitih vremena tako da je izgrađen novi oblakoder (visok oko 200 m) na zgradi - spomeniku kulture iz tridesetih godina prošlog veka.

„Herst korporacija“, koju je utemeljio njen vlasnik Viliam Rendolf Herst, ekcentrični milijarder (bio je inspiracija Orsonu Velsu za kultni film „Građanin Kejn“), obuhvata više publicističkih kompanija koje pod jednim krovom objedinjuju nekoliko poznatih listova „San Francisko Chronical“, „Kosmopoliten“ i dr.

Ranija zgrada arhitekte Jozefa Urbana imala je šest spratova. Izgrađena je 1928. godine, na uglu ulica, Zapadne 57. i Osme avenije u Njujorku. Zgrada je 1988. godine zaštićena kao spomenik kulture.

Monumentalna, na jasnoj pravougaonoj osnovi, u stilu art deko, ima kamenu fasadu, na kojoj se na uvučenim uglovima izdvajaju visoki kameni stubovi sa po dve figure bočno i po jednom većom figurom na vrhu stuba, kao i na glavnom ulazu, na sredini fasade, sa po jednim takvim stubom sa svake strane.

Srećna okolnost je da je, prilikom izgradnje, planirano da postojeći deo zgrade bude baza oblakoderu, tako da je izgrađena sa ojačanim temeljima koji mogu da primi takvo opterećenje. Međutim zbog krize koja je tih godina zahvatila SAD, visoki deo građevine, koji je postojao po projektu, nije izgrađen.

Posle skoro osamdeset godina, Lord Norman Foster je napravio čudo; prvi oblakoder u Njujorku, posle 11. septembra 2001. i terorističkog napada avionima na „Kule bliznakinje“ Svetskog trgovinskog centra, izgrađen je nadovezujući se na postojeću šestospratnu građevinu „Herst korporacije“ u art deko stilu. Sada iz baze ove građevine izrasta novi oblakoder, oblikovan kao dijamant sa truglastim stranicama. Spoj starog i novog, jednog i drugog vremena i stila, daje ovom objektu posebnu vrednost. Novi oblakoder ima 46 spratova, a visok je 182 metra.

Ova građevina sa trouglastim fasetama ne samo što je estetski dragulj, nego ima i izvanredna ekološka svojstva, koja se odnose na uštede materijala i energije. Pre svega, izgrađena je od recikliranog čelika. Noseća konstrukcija spregnuta u trouglaste elemente omogućila je uštedu od 20 % materijala. Konstrukcija je teška 10.480 t (klasična četvorougaona čelična konstrukcija bila bi teža za oko 2000 t). Spregnuta trouglasta konstrukcija, nazvana „diagrid“ mreža, obuhvata po četiri sprata, visine po 4 m. Razvijena površina podova u oblakoderu iznosi 80.000 m2. i namenjena je poslovnom prostoru „Herst korporacije“.

Nagrade (Emporis Skajskejper i Zelene zgrade) su dobijene za izuzetan domet u pogledu ekološke gradnje, za stabilnost, savršenu funkcionalnost i ekonomičnost, za uvođenje recikliranih materijala i estetske efekte. Fasada zgrade ima više od jedne kvadratne milje staklenih površina i snabdevena je senzorima koji kontrolišu svetlost i reduciraju potrošnju energije.

Pod atrijuma u sredini je od kamena krečnjaka - dobrog provodnika toplote, a ispod poda nalaze se cevi od polietilena kroz koje cirkuliše voda, u sistemu koja leti služi za hlađenje a zimi za grejanje prostora.

Voda od kišnice i snega sa krova sakuplja se i sprovodi u podrum, odakle se koristi za snabdevanje pomenutih cevi, za vodenu skulpturu u glavnom holu i za zalivanje mnogobrojnih biljaka. Skulptura u glavnom holu nazvana je „Ledeni vodopad“, a sastoji se iz hiljade staklenih panoa i fresko slike visoke 21 m
.

Lordu Normanu Fosteru su, prilikom dodele „Prickerove“ nagrade 1999. godine, u obrazloženju napisali da je „ustanovio standarde arhitekture ne samo 20. već i 21. veka, što se i na ovom primeru njegove arhitekture potvrđuje. To su: jednostavnost, lepota, funkcionalnost, energetska efikasnost i ekonomska logika“.

Dr arh. Mirjana Lukić

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja