TEMA BROJA - DECENIJA �PLANETE�

Akademik Vladimir Stevanovi�, Biolo�ki fakultet, Beograd

Tragom Pan�i�a i Ko�anina

Nau�na problematika kojom se bavim odnosi se na nekoliko me�usobno povezanih a veoma �irokih nau�nih disciplina - biljna taksonomija, floristika, fitogeografija, sin- i idioekologija biljaka i konzervaciona biologija. Ove nau�ne discipline pripadaju tzv. prirodnja�kim biolo�kim naukama (Natural History Sciences) koje imaju najdu�u tradiciju od svih biolo�kih disciplina, u globalnim razmerama, pa i kod nas. One su posebno dobile na zamahu otkako je usvojena konvencija o biolo�koj raznovrsnosti i zna�aju za�tite biljnog i �ivotinjskog sveta na globalnom i regionalnom nivou. Skoro u isto vreme do�lo je do interdisciplinarnog povezivanja klasi�nih prirodnja�kih discipilina, posebno taksonomije, biogeografije i ekologije, sa molekularnom biologijom.

Nova era prirodnja�ke biologije

Mnoge nedoumice vezane za taksonomske statuse razli�itih kategorija �ivih bi�a, od vrsta do familija i rodova, danas se obja�njavaju na osnovu molekularnih pokazatelja. Ovakav pristup u savremenoj taksonomiji zna�ajno je izmenio dosada�nja shvatanja filogenije vrsta i njihove pripadnosti vi�im taksonima. Novi pristup u fitogeografiji koja koristi molekularne pokazatelje - filogeografija primenjuje se za obja�njenje starosti populacija vrsta u okviru areala, refugijalnih delova areala, migracionih puteva i povezanosti preda�kih i recentnih populacija, �to je bilo nemogu�e primenom klasi�nih metoda. Primenom molekularnih metoda i digitalne tehnike i obrade podataka u taksonomiji, horologiji i fitocenologiji otvorena je nova era prirodnja�ke biologije.

Od mnogih nau�nih aktivnosti, istra�ivanja, projekata, radova ura�enih sa saradnicima i doktorantima na Katedri za ekologiju i geografiju biljaka za razvoj prirodnja�kih biolo�kih disciplina u Srbiji, posebno mi se �ini va�nim objavljivanje, posle dvadeset godina, novog izdanja SANU Flora Srbije 2 (2012), kapitalne edicije na kojoj sam sa saradnicima radio i kao urednik i kao autor.

Va�na su i dve monografije u kojima sam u�estvovao kao urednik i autor odre�enih poglavlja: Biodiverzitet Jugoslavije sa pregledom vrsta od me�unarodnog zna�aja (1995) i. Crvena knjiga flore Srbije-i��ezli i kriti�no ugro�eni taksoni (1999). Zna�aj ovih dela je u �injenici da su ona me�u prvima u Evropi predstavila problematiku o�uvanja biodiverziteta na regionalnom nivou nekoliko godina posle dono�enja Konvencije o biolo�koj raznovrsnosti u Rio de �aneiru.

Dvanaest novih vrsta

Nastavljaju�i tradiciju na�ih botani�ara i akademika Josifa Pan�i�a i Nedeljka Ko�anina, posebno mesto u istra�ivanjima posvetio sam endemo-reliktnim predstavnicima roda Ramonda na Balkanskom poluostrvu. U okviru vi�e od 20 radova objavljeni su rezultati istra�ivanja koji se odnose na rasprostranjenja dve vrste ovog roda, Ramonda serbica i R. nathaliae, razdvajanje njihovih areala du� vododelnica Dunavskog, Jadranskog i Egejskog sliva, utvr�ivanje zona simpatrije, odnosno sintopije ove dve vrste u okolini Ni�a, kao i biohemijskih i ekofiziolo�kih mehanizama njihove poikilohidri�nosti, sposobnosti su�enja (ali ne i umiranja) i ponovnog o�ivljavanja.

Kao �lan Me�unarodnog kmiteta Atlas flore Evrope, zajedno sa saradnicima, u�estvujem u realizaciji ovog jedinog panevropskog projekta koji objedinjuje oko 100 botani�ara iz Evrope. Na�im radom kartirano je rasprostranjenje vi�e od 450 vrsta vaskularne flore na teritoriji Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Makedonije.

Vi�egodi�nji rad u biljnoj taksonomiji rezultirao je otkri�ima 12 novih vrsta vaskularnih biljaka za nauku, koje sam sa saradnicima objavio u uglednim me�unarodnim �asopisima. U poslednjoj deceniji to su: Draba laconica V. Stevanovi� & Kit Tan, 2003. sa Tajgeta (Peloponez), Silene acaulis L. subsp. vanensis Oygokce, Tan & V. Stevanovi� 2005, iz isto�ne Anadolije, Heliosperma oliverae M. Niketic & V. Stevanovi�, 2006. s Prokletija, Helianthemum marmoreum V. Stevanovi�, Matevski & Kit Tan. iz Makedonije, 2009, Edraianthus lakusicii D. Laku�i� & V. Stevanovi�, 2009, sa Lov�ena, Jurinea micevskii V. Stevanovi�, Matevski & Kit Tan sa Gali�ice, 2010, Petasites anapetrovianus Kit Tan, J. Zielinski, V. Vladimirov & V. Stevanovi�, 2010 sa Pinda (Gr�ka), i Edraianthus canescens D. Laku�i�, M. Niketi� & V. Stevanovi� 2013. sa Kablara.

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potra�ite u magazinu
"PLANETA" - �tampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja