ANTROPOLOGIJA

Pripremio: Oliver Klajn

Aete sa Filipina

Zaboravljeni na obroncima vulkana

Najveće ostrvo na Filipinima, Luzon nalazi se na krajnjem severu arhipelaga. Na tom ostrvu živi polovina stanovništva države, a tu su i najnaseljeniji gradovi - Kezon Siti i prestonica Manila. Odlika ostrva su brojne planine. U planinskim regionima Luzona žive malobrojni pripadnici naroda Aeta koji spadaju u negritose, što je naziv za crnačko stanovništvo jugoistočne Azije.

O poreklu negritosa vode se brojne rasprave. Po svemu sudeći, Aete su naselile Filipine pre austronezijskog stanovništva, čije razne etničke zajednice danas čine ubedljivu većinu populacije ove ostrvske države. Stručnjaci smatraju da su došli sa Bornea, pre dvadeset do trideset hiljada godina. Zemljani most, odnosno zemljouz bio je, pre pet hiljada godina, delimično prekriven vodom. Po najzastupljenijoj teoriji, poslužio je Aetama da pređu put od Bornea do Luzona. Ostatak tog mosta danas je ostrvo Palavan.

Stratovulkan Pinatubo deli zapadnu obalu Luzona od centralne ravnice. Kao lovci i sakupljači plodova, pre erupcije odlično su se snalazili u gustoj džungli oko Pinatuba. Ipak, lov i divlji plodovi nisu jedini izvori ishrane ovih ljudi jer gaje ječam, pšenicu, pirinač i životinje. Razvoju poljoprivrede na Pinatubou išle su u prilog velike količine padavina u uslovima monsunske klime i izuzetno plodno vulkansko zemljište. Na stratovulkanu Aete su formirale oko 25 svojih barangaja (najmanje teritorijalne jedinice na Filipinima koje označavaju sela i male okruge). Izdvaja se selo Tarukan čije su kuće Aete izgradile od vulkanskog materijala.

U vreme rata u Vijetnamu američka vojska je formirala bazu kraj luzonskog zaliva Subik, blizu sela Pastolan, gde žive Aete. Ovo nije urađeno slučajno: vojne starešine iz SAD bile su upoznate sa sposobnošću snalaženje u džungli ljudi iz ove etničke zajednice pa su Aete učestvovali u obuci vojnika koji su na Filipinima pripremani za ratovanje u vijetnamskim džunglama. Katoličanstvo su na Filipine doneli Španci. Kod ovog naroda to je išlo znatno sporije. Španci su mahom širili veru među većinskim austronezijskim narodima dok je starosedeoce ovaj proces uglavnom zaobišao. Ipak, vremenom je i među Aete prodrla katolička vera. Sa njima su komunicirali i protestantski misionari, šezdesetih godina prošlog veka, čije je delovanje ostavilo traga u provincijama centralnog Luzona, gde živi veliki broj evangelista.

O njihovoj predačkoj religiji se malo zna. Na Pinatubu je vrhovno božanstvo Apo

Namaljari, što u prevodu znači: gospodar događaja. Ima i dosta animista, koji smatraju da se svuda u prirodi nalaze zli i dobri duhovi. Verski rituali se često vrše pre a nekad i posle lova i ribolova. Poznati su po „pčelinjem plesu“, igri koju izvode pre nego što krenu u potragu za medom.

Pored tradicionalnih običaja i rituala, Aete nisu imune na moderne uticaje; vrlo popularna zabava među decom su karaoke, a najrasprostranjenije igre su bilijar i košarka. Vlada u Manili odnedavno preduzima mere za očuvanje ove starosedelačke kulture koja je, pored ostalog, ugrožena i mešanim brakovima.

Jedan od jezika kojim se služe je ambala. Njime govori više od dve hiljade ljudi. U drugoj polovini 20. veka stvorena su pravila pisanja na ovom jeziku. Više hiljada pripadnika tog naroda govori magindijem. Jezici su im i maganci i marivelenjo. Svi ovi jezici spadaju u sambalske, koji potiču od malajskih doseljenika u provinciji Zambales. Od njih su Aete usvojile jezike i potom razvile sopstvene dijalekte.

Vekovima su živeli nomadskim životom. Poslednjih decenija, ljudi sve više okreću trajnim naseljima. Svojevremeno su gradili kolibe od štapova zabijenih u zemlju koje su prekrivali palminim i bananinim lišćem, a danas dobrostojeće Aaete grade kuće od bambusa ili od trave Imperata cylindrica . Njihove zajednice rasute su po osam provincija na Luzonu.

Aete žive veoma kratko. Samo trećina dece doživi petnaest godina starosti mada, prosečno, ljudi žive 27 godina. Muškarci su obično niži od 150 cm, a žene prestaju da rastu sa svega 12-13 godina kada su visoke oko 140 cm. Koža im je braon boje - od nešto svetlijih nijansi do izrazito tamne. Kosa je kovrdžava i donekle svetlija. Imaju mali nos i crne oči.

Danas ih ima samo nekoliko desetina hiljada.

Oblače se jednostavno. Mlade žene nose ogrtače oko sukanja a starije žene odeću od kože. Mlađe generacije polako usvajaju zapadnjački stil oblačenja.

Oliver Klajn