SANU

Pripremio: M. R.

Dobitnici nagrade za egzaktne nauke: Milutin Blagojević i Igor Pašti

Najviše priznanje za nauku

Krajem minule godine najviša naučna i umetnička ustanova u zemlji ustanovila je nagradu za vrhunska dostignuća u egzaktnim naukama. Prve nagrade SANU je dodelila za fiziku i hemijsko-biološke nauke, a laureati su prof. dr Milutin Blagojević, naučni savetnik Instituta za fiziku u penziji, i dr Igor Pašti, docent na Fakultetu za fizičku hemiju Univerziteta u Beogradu. Nagrada se sastoji iz Povelje Akademije i novčanog dela, koji su ovog puta obezbedili NIS "Gaspromnjeft" i Elektroprivreda Srbije.

  - SANU je u cilju unapređenja naučnog rada i tehnološkog razvoja uspostavila nagrade u oblasti egzaktnih nauka. Po svom karakteru i nivou ove nagrade treba da budu najviša priznanja u zemlji za ove oblasti nauka - obrazložio je u besedi povodom Dana Akademije ustanovljenje nagrada njen predsednik akademik Nikola Hajdin i najavio da će ove godine biti dodeljene nagrade za matematiku, tehničke nauke i medicinu.

Hajdin je ukazao i da doprinos umetnosti i društveno-humanističkih nauka ukupnom razvoju zemlje nije “dovoljno vrednovan u odnosu na egzaktne nauke i tehnologiju” pa možemo očekivati da se ovo priznanje proširi i na istaknute istoričare, arheologe, pisce, slikare, arhitekte…

Neizbrisiv pečat

Prof. dr Milutin Blagojević (Baničina kod Smederevske Palanke, 1944) je celokupnim naučnim radom i nastavnom aktivnošću ostavio “neizbrisivi pečat” u srpskoj teorijskoj fizici, posebno u oblastima fizike elementarnih čestica, kvantne teorije polja i teorije gravitacije - a nagrađen je za originalne rezultate u proučavanju teorije gravitacije sa torzijom, čime se, sa saradnicima, dominantno bavio poslednjih deset godina.

Reč je o tzv. kvantnoj gravitaciji koja je, zbog svoje složenosti, jedan od najvećih izazova teorijske fizike danas. Savremena teorija gravitacije je formulisana kao “teorija polja bazirana na lokalnoj simetriji sa geometrijskom interpretacijom u Riman-Kartanovom ( Riemann-Cartan) prostoru sa krivinom i torzijom”, čime je otvorena mogućnost njene integracije sa teorijom elektro-slabih i jakih interakcija u jedinstvenu teoriju fundamentalnih sila. U obrazloženju prve Akademijine nagrade za fiziku navodi se da je dr Blagojević “postavio temelje za razumevanje zakona održanja u zakrivljenom prostoru sa torzijom i izveo precizne rezultate o ulozi torzije na zakone održanja i asimptotsku simetriju prostor-vremena. Poseban doprinos je nalaženje izmenjenih oblika centralnih naboja u algebri konformne simetrije, čime je razrešio višegodišnju raspravu u stručnoj literaturi. Proučavajući probleme termodinamike crnih rupa sa torzijom, prof. Blagijević je otkrio novu formulu za ent ropiju crne rupe , u kojoj je jasno prepoznatljiv uticaj torzije.

“Kombinujući svoje rešenje za crnu rupu i izmenjene izraze zakona održanja energije i momenta impulsa, dokazao je važenje tzv. prvog zakona dinamike crnih rupa ”, kaže se u odluci žirija i ističe da su o riginalni istraživački rezultati profesora Blagojevića “postavili teoriju gravitacije sa torzijom u žižu interesa savremenih istraživanja alternativnih i kvantnih teorija gravitacije”. Blagojevićeva istraživanja su dobila priznanje i u međunarodnoj javnosti, o čemu svedoče dve monografije, Gravitation and Gauge Symmetries (Institute of Physics, Bristol, 2002) i Gauge Theories of Gravitation - a Reader with Commentaries ( Imperial College Press, u štampi), u kojima je samostalno ili kao koautor, sistematski izložio “svoje shvatanje i vodeći originalni doprinos teoriji gravitacije kao lokalno- invarijantnoj teoriji polja”.

Najmlađi docent

Dobitnik nagrade u hemijskim, biološkim i srodnim naukama Igor Pašti (27) je jedan od najtalentovanijih mladih istraživača u oblasti fizičke hemije ne samo u Srbiji, pred kojim je, može se sa sigurnošću pretpostaviti, blistava naučna karijera. Ovaj kršni Somborac, reklo bi se pravi dinarski tip, studije fizičke hemije je završio za četiri godine (pre njega je to uspeo Miljenko Perić, danas redovni član SANU) s prosekom 10, sa 25 je postao u nas najmlađi doktor fizičke hemije a sa 27 i najmlađi docent u istoriji Fakulteta. Od tada je objavio 27 radova, 26 u međunarodnim časopisima.

Novi materijali za konverziju energije su glavna oblast naučnog interesovanja dr Igora Paštija, ili kako bi se stručno kazalo, eksperimentalni i teorijski aspekti katalize i elektrohemije u kombinaciji sa modelovanjem i proračunima baziranim na principima kvantne mehanike, odnosno teorijskoj metodi funkcionalne gustine (DFT). U obrazloženju nagrade se ističe da je dr Pašti ovom metodom “potpuno samostalno ovladao” i na “originalan način” je prilagodio svojim istraživanjima, što ga svrstava među retke istraživače u našoj sredini koji su uspeli da “sopstvena eksperimentalna i teorijska istraživanja objedine u harmoničnu celinu”. Kako veli u jednom intervjuu, taj pristup mu omogućava “sagledavanje različitih svojstava jednog istog materijala, počev od atomskog nivoa pa sve do makroskopskog ponašanja u realnom sistemu”.

Prema oceni žirija nagrade SANU dr Paštiju bi trebalo da predstavlja “dodatni podsticaj za njega lično, kao i za ostale mlade talentovane istraživače da u Srbiji nastave uspešan istraživački rad” i utiču na razvoj oblasti kojima se bave a time doprinesu i “ugledu naše nauke u svetu''.

Docent Igor Pašti je ostao na Beogradskom univerzitetu i pored poziva da nastavničku i naučnu karijeru nastavi u inostranstvu. Pokazao je već na prvom koraku da se i u Srbiji mogu postizati naučni rezultati svetskog nivoa.

M. R.

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja