ARHEOLOGIJA

Pripremio:

Maje

Tajanstveni vodovod

Prvi otkriveni tehnički napravljen pritisak vode u Novom svetu (zapadna hemisfera) nalazi se u meksičkom gradu Palenku, u kome je obitavala drevna civilizacija Maja, u 7. veku. Ova tvrdnja je rezultat saradnje dva istraživača sa Državnog univerziteta Pensilvanije, SAD, jednog arheologa i jednog hidrologa.

Donedavno se smatralo da su sistemi pritiska vode stigli u Novi svet s dolaskom Španaca na to područje. Ipak, arheološki podaci, sezonski klimatski uslovi, geomorfološko okruženje i teorija hidraulike jasno pokazuju da su Maje sa područja južnog Meksika posedovali empirijsko znanje o zatvorenim vodenim kanalima pre nego što su Evropljani stigli na njihovu teritoriju.

Ovo je prvi put utvrđeno 1999. godine, prilikom sastavljanja mape te oblasti. Jedan arheolog se 2006. godine vratio u Palenku s hidrologom da bi ispitao stanje voda. Ova meksička oblast prvi put je naseljena 100. godine nove ere, a na vrhuncu je bila u vreme klasičnog perioda Maja, od 250. do 600. godine. Grad je napušten približno 800. godine.

Sa obzirom na prirodne uslove, teško da bi Maje bile svedoci pritiska vode u svom okruženju, izjavio je Kristofer Dafi, profesor građevinarstva i zaštite životne sredine. On smatra da je očigledno da je drevni narod znao da koristi tehniku gradnje prolaza za vodu.

Objekti kakvi su akvadukti nisi retkost u ovom meksičkom gradu. Maje su sagradile naselje tamo gde se nalazio prekid strmine, zbog čega je prostor bio ograničen i naselje nije moglo da se širi. Da bi iskoristili zemlju u što većoj meri, Maje su usmeravale vodene tokove putem akvadukta ispod trgova. Stvarali su urbani prostor pošto se u toj oblasti nalaze vodotokovi na svakih 300 stopa, i to po celoj površini strmine. Nema mnogo slobodnog prostora za građevine.

Ovi potoci, zajedno sa kišnicom koja je padala u toku šestomesečne kišne sezone, predstavljali su opasnost za nastanak poplava, koje su pomoću akvadukta bar delimično držane pod kontrolom.

Objekat koji su istraživači ispitali, akvadukt Piedras Bolas je kanal koji se nalazi na strmom nagibu. Poprečni presek ukazuje na pad sa 3 m2 kod izvora do približno 0,5 m2 na mestu gde voda izlazi iz malog otvora. Gravitacija koja utiče na tekuću vodu i iznenadno suženje kanala uzrokuju da voda silovito ističe iz otvora, pošto je pod pritiskom. Moguće je da je kanal dostizao teoretski limit hidraulične glave tako da je pritisak na izlazu mogao da „gurne“ vodu i do 6 m naviše!

Iskustvo koje su Maje stekle u izgradnji akvadukta za skretanje vodenog toka i očuvanje svog životnog prostora možda je vodilo stvaranju veoma korisnog pritiska vode . Akvadukt Piedras Bolas se jednim svojim delom urušio tako da trenutno vrlo malo vode curi kroz otvor. Zbog toga su naučnici koristili jednostavne hidraulične modele da bi utvrdili potencijalni pritisak vode postignut pomoću akvadukta. Otkrili su da akvadukt može da drži oko 18 hiljada galona vode ukoliko se izlaz drži pod kontrolom. Jedna od potencijalnih mogućnosti korišćenja veštački izazvanog pritiska vode je za fontane. Istraživači su napravili precizni teorijski opis akvadukta s fontanom na izlazu i otkrili da voda teče unutar akvadukta čak i u slučaju poplava, a iznad zemlje u kanalu otiče niz strminu. Postoji i druga mogućnost korišćenja pritiska vode, i to za kanalizaciju.