AERONAUTIKA

Pripremio: Darko Mladenović

Novi putnički Suhoj
Komfor sa istoka

Avioni konstrukcionog biroa Suhoj već niz godina proizvode borbene avione izvanrednih mogućnosti. Pažnju svetske javnosti su privukli dizajnom lovačkog aviona Suhoj Su-27 kao i visoko akrobatskim Suhojem Su-26. Poslednjih godina, u žiži interesovanja je projekat Suhoj Superjet 100 (SSJ) poznat i pod nazivom Russian Regional Jet. To je prvi civilni putnički avion razvijen u Rusiji u poslednjih 20 godina sa ciljem da se upusti u tržišnu trku sa avionima renomiranih proizvođača regionalnih aviona na mlazni pogon kakvi su brazilski Embraer i kanadski Bombardier. SSJ je uz cenu od 28 miliona američkih dolara ponudio korisnicima niže operativne troškove za 10-15 % u odnosu na direktne rivale.

U junu 2001. godine Odsek za civilnu avijaciju biroa Suhoj je objavio da rade na razvoju novog regionalnog aviona zajedno sa ruskim Iljušinom i američkim Boingom. Svaka od tri firme ima svoj zadatak: Boing rukovodi marketingom i podrškom klijentima, Iljušin je zadužen za sertifikaciju vazduhoplova a Suhoj za proizvodnju i projektovanje. Prvi Superdžet 100 je predstavljen javnosti septembra 2007. na ceremoniji održanoj u fabrici u Sibiru, a prvi let koji je trajao sat i pet minuta je obavljen 19. maja 2008. godine. Let je protekao bez ikakvih problema a dva test pilota iz Suhojevog biroa su demonstrilala let na visini od 1.200 do 4.000 m. Decembra iste godine je i drugi prototip ušao u fazu testiranja. U aprilu ove godine je započela sertifikacija u Rusiji dok bi u Evropi ovaj proces trebalo da počne u novembru ove godine.

Prvi ekološki avion

Superdžet je do danas obavio oko 40 kraćih letova i nekoliko dužih i ukupno, u vazduhu, proveo više od 100 sati. Na nedavno održanom mitingu u Parizu, gde je avion prvi put leteo van granica Rusije, ugovorena je isporuka 30 aviona ovog tipa mađarskoj avio-kompaniji Malev, što za sada daje ukupno 122 potvrđene porudžbine.

Avion će biti isporučivan u dve osnovne verzije od kojih je za svaku predviđena i verzija sa produženim doletom: SSJ100/75 će moći da preveze 78 putnika na rastojanju od 2.900-4.550 km brzinom od 0,78 maha, na visini od oko 12.500 m - dok će SSJ 100/95 moći da preveze 98 putnika na razdaljinama od 2.950-4.420 km brzinom 0,81 maha. Kompanija Suhoj se odlučila da zadovolji kriterijume koje primenjuje evropski konzorcijum Airbus a što podrazumeva da obe verzije imaju standardizovanu pilotsku kabinu,većinu istih sistema, isto krilo i repne površine i motore. Unifikacija ovih elemenata omogućava niže troškove razvoja, proizvodnje i održavanja.

U fabrici u Novosibirsku proizvodiće se gotovo 40 % delova za SSJ a odatle će se prebacivati u fabriku u sibirskom gradu Komsomolsk, na Amuru, gde će biti vršeno konačno sklapanje. Motori su razvijeni kao zajednički poduhvat francuske kompanije Snecma i ruskog Saturna. Model Power Jet SaM 146 predstavlja napredni turbo-ventilatorski motor koji će biti ugrađivan u sve verzije SSJ 100. Posebna pažnja je posvećena smanjenju potrošnje goriva. Zahvaljujući aerodinamici i motorima koji omogućavaju nižu potrošnju goriva, SSJ će biti pravi ekološki avion. Nivo buke koji SSJ oslobađa je za 50 % niži od konkurenata a količina ugljen-dioksida oslobođenog pri sagorevanju goriva je čak za 30 % niža.

Pilotska kabina SSJ liči na kabinu Airbusa A 380 budući da je reč o istom proizvođaču opreme. Unutar kabine se nalazi pet displeja, po dva za svakog pilota i jedan centralni, upravljačke palice se nalaze sa strane kao što se uobičajno nalazi u avionima Airbus. Integrisan je i tzv. Fly-by-wire sistem koji se automatski aktivira ukoliko avion uđe u nebezbednu situaciju i reaguje tako što povećava visinu ili potisak. Pilotska kabina je kompjuterizovana i omogućava jednostavnu zamenu neispravnih instrumenata i promenu softvera. Za prenos podataka od pilotske kabine do ostalih sistema se koristi eternet, i SSJ je prvi regionalni avion do 100 putničkih sedišta koji koristi ovakvu tehnologiju. Kompjuter unutar SSJ će beležiti sve parametre sistema koji su bitni za održavanje aviona pa će time i sistem održavanja biti znatno olakšan.

Predviđa se da će SSJ imati vek od oko 70.000 ciklusa (poletanja i sletanja) a da će vreme koje će avion provoditi na zemlji zbog održavanja biti niže od do sada proizvedenih putničkih aviona. Unifikacija putničke kabine će smanjiti vreme obuke pilota i omogućiti da isti pilot, posle kratke obuke, može da leti na svim avionima iz SSJ 100 familije.

Putnička kabina

Prilikom projektovanja putničkih aviona na tlu današnje Ruske Federacije, nije se preterano vodilo računa o komforu putnika pa je Suhoj SSJ 100 pravi izuzetak. Odličan dizajn putničke kabine delo je kompanije sa Floride koja je projektovala i sedišta, kiseonički sistem, osvetljenje, prostor za ručni prtljag... Sistem za klimatizaciju i snabdevanje vazduhom putničke kabine je jedan od najsavremenijih, sa ugrađenim filterima za sprečavanje razvoja bakterija i gljivica. Putnička kabina je 20 % veća u poređenju sa avionima iste klase, što omogućava veći komfor u pogledu širine sedišta, veći prostor za ručni prtljag i širi prolaz između sedišta.

SSJ 100/75 može da primi 78 putnika sa rasporedom sedišta u ekonomskoj klasi, po 5 sedišta u redu sa razmakom između sedišta od 81 cm, sa jednom prednjom kuhinjom i dva toaleta. Ukoliko je raspored sedišta drugačiji i predviđen za dve klase, isti avion može da primi 68 putnika i to: 10 u biznis klasi sa 4 sedišta u redu i razmakom između sedišta od 89 cm dok je u ekonomskoj klasi razmak između sedišta smanjen na 75 cm sa 5 sedišta u redu, sa jednom prednjom kuhinjom i tri toaleta. Prolaz između redova je povećan u odnosu na konkurente, što skraćuje vreme potrebno za ukrcavanje i iskrcavanje putnika. Osvetljenje putničke kabine je rešeno sistemom LED dioda koje imaju dug vek trajanja i mogućnost jednostavne promene intenziteta i kolorita.

Kompanija Suhoj se hrabro uključila u trku za potencijalnim kupcima sa kompanijama koje već dugo posluju na tržištu regionalnih aviona. Suhoj Superdžet 100 je prvi usko-trupni avion koji može da primi stotinu putnika i istovremeno zadovolji niz novih standarda u budućem razvoju regionalnih aviona. Ovaj avion već duže vreme privlači pažnju stručne javnosti a očekuje se da će interesovanje još više porasti kada krajem godine počne isporuka ovih aviona naručiocima.

Darko Mladenović