MEDICINA

Pripremila: Gordana Tomljenović

Migrena

Glavobolja od koje „glava puca“

Migrenska glavobolja se ne ubraja niti prati ozbiljne bolesti, ali su njeni siptomi veoma neprijatni, a učestalost migrenskih napada može da bude tolika da pogođena osoba biva potpuno ometena u svakodnevnim životnim aktivnostima. O ćudljivoj prirodi ove bolesti za „Planetu“ govori specijalista neurologije, dr Srđan Sretenović, jedan od naših najvećih stručnjaka za lečenje glavobolja.

dr Srđan Sretenović

Pulsirajuća glavobolja, mučnina a ponekad i povraćanje, povećana osetljivost na svetlost, mirise i zvuke, neki su od najupečatljivijih detalja tipične kliničke slike koja migrenu razlikuje od drugih brojnih vrsta glavobolja. Napadi migrene mogu da potraju od 4 do čak 72 sata, a većina pacijenata tada nije u stanju da obavlja svakodnevne aktivnosti.

Prema rečima specijaliste neurologije dr Srđana Sretenovića, načelnika Centra za lečenje glavobolja i migrene u KBC „Zvezdara” i konsultanta Opšte bolnice Bel Medic, pacijenti sa primarnom migrenom ocenjuju intenzitet ove glavobolje trima najvišim ciframa na skali od jedan do 10, a osoba sa bolom jačine 10 ima toliko intenzivnu glavobolju da nije sposobna za rad, porodični i socijalni život.

Aura i migrenski „okidači“

Uprkos ovim vrlo neprijatnim simptomima, migrena se ne ubraja niti prati ozbiljne bolesti. Komplikovane migrene, praćene neurološkim manifestacijama, vrlo su retke, pa dr Sretenović ističe da je ono što preciznije definiše težinu ovog oboljenja učestalost migrenskih napada koja može da varira među pojedincima - od gotovo svakodnevnih do samo nekoliko u toku čitavog života. Osobe sa čestim napadima migrene (četiri do pet, nekada i više od deset mesečno) najčešće su potpuno ometene u obavljanju redovnih profesionalnih aktivnosti i nisu sposobne za odazivanje porodičnim obavezama, pa ih nerazumevanje za „bolest od koje se ne umire“, i od poslodavaca i od najbližih članova porodice, često čini gotovo izopštenim iz svakodnevnog života.

Migrena bez aure i migrena sa takozvanom aurom dva su najčešća tipa migrenskih glavobolja. Aura označava grupu simptoma koji obično prethode i gube se sa početkom migrenske glavobolje, traju od 20 do 60 minuta, a ispoljavaju se u različitim vidovima - kao zamućenje ili suženje vidnog polja, svetle tačkice, cik-cak linija pred očima, vrtoglavica, otežan govor ili trnjenje (ali i slabost ili oduzetost) jedne polovine tela. Nakon prekida ovih uvodnih tegoba nastupa intenzivna glavobolja - već pomenuti migrenski napad koji traje od četiri sata do tri dana. Migrenu sa aurom ima oko 15 % pacijenata koji boluju od migrenskih glavobolja.

Uzrok i priroda migrena nisu poznati, ali su promene u cerebralnom protoku krvi, nivoima nekih transmitera i elektrofiziološki poremećaji uočeni pre, tokom i nakon napada migrene, bile osnov za različite hipoteze. Kao faktor koji može da dovede do pojave migrene pominje se i genetska sklonost. Ono što je poznato jeste veliki broj „okidača“ koji mogu da provociraju migrenske napade. Naš sagovornik izdvaja stres, menstruacioni ciklus kod žena, pojedine namirnice (alkoholna pića, čokolada, neki mlečni i suhomesnati proizvodi, sastojci druge hrane), umor, glad, promene klimatskih faktora...

I pored značajnih olakšica koje je doneo 21. vek, savremeni čovek je često izloženim velikim dozama stresa i vodi, zapravo, krajnje „nehigijenski“ način života. Dr Sretenović podseća da živeti „higijenski“ podrazumena brigu o telesnom i mentalnom zdravlju, odnosno zdrav način života, od doziranja fizičke aktivnosti do pravilne ishrane i uzdržavanja od štetnih navika (pušenje, alkohol…). Kod žena, migrenske glavobolje su vrlo često vezane za menstrualni ciklus pa se ta glavobolja, koja se isključivo javlja u vreme ciklusa, i naziva menstrualnom migrenom. Kad je reč o klimatskim uslovima, oni su u svim godišnjim dobima jedan od čestih faktora nastanka pojedinih vrsta glavobolja i povećanja njihovog broja. U tom smislu najznačajnije su brze promene vazdušnog pritiska, a sa njima i promene temperature vazduha, što najčešće provocira pogoršanje hroničnih glavobolja različite prirode, naročito migrenskih. Migrenski napadi u letnjem periodu su obično učestaliji i duži, kao i ujesen, kod brzih promena amtosferskog pritiska koje prate promene spoljnje temperature.

Dijagnostikovanje i terapija

Ukoliko migrena ima jasne kliničke manifestacije i uobičajen način ispoljavanja, dijagnostička procedura je značajno minimalizivana. Međutim, često su kod jednog pacijenta simptomi prošireni pa je potrebna dopunska dijagnostika - laboratorijske analize krvi, kolor dopler krvnih sudova vrata i dopler krvnih sudova mozga (transkranijalni dopler), pregled od strane očnog lekara, EEG (elektroencefalografija), a neretko i MSCT (skenerski pregled) mozga ili nuklearna magnetna rezonancija. Neophodni su, pored toga, i konsultativni pregledi lekara drugih specijalnosti, s obzirom na činjenicu da glavobolje mogu biti sekundarne manifestacije nekog drugog oboljenja. U tom smislu, nadležni lekar neurolog je taj koji određuje izbor dijagnostičkih procedura.

Budući da su osobe koje pate od migrenskih glavobolja osetljive na stres i promene uobičajenog životnog ritma, pogotovo kad je reč o deci, kao preventiva se savetuje redovnost u obrocima, odlasku na spavanje i slično. Kad je o zaposlenima reč, pogotovo osobama opterećenim profesijom ili ljudima na menadžerskim poslovima, u okviru preventive savet dr Sretenovića su: češće kratke pauze u toku radnog vremena, izbegavanje kontinuiranog i jednoličnog položaja tela za radnim stolom, kratke vežbe pored pisaćeg stola, često provetravanje kancelarija, smanjenje broja kofeinskih napitaka, pušenja i, naravno, maksimalno izbegavanje stresnih situacija.

Govoreći o suzbijanju i uklanjanju migrenskog bola, dr Sretenović ističe terapiju lekovima, kao prvu liniju odbrane. Tri glavobolje mesečno se, prema rečima našeg sagovornika, mogu tolerisati i, u takvim slučajevima, ukoliko nema kontraindikacija, najčešće se primenjuju visokoselektivni lekovi iz grupe triptanskih preparata, kao i lekovi drugog i trećeg terapijskog izbora, sa različitim terapijskim odgovorima. Ukoliko pacijent ima više od jedne migrenske glavobolje nedeljno, primenjuje se preventivna terapijska procedura, odnosno lekovi koje pacijent uzima svakog dana u cilju smanjenja broja migrenskih napada. Ovi lekovi se uzimaju u periodu od više meseci, dok se drugi lekovi daju isključivo za vreme trajanja glavobolja, s ciljem da se bol ukloni. Često se paralelno primenjuju i lekovi iz grupe anksiolitika, koji imaju funkciju smanjenja stepena anksioznosti (psihičke napetosti).

Menstrualna migrena je nešto otpornija na standardne terapijske procedure od drugih oblika migrenske glavobolje, ali se primenom lekova prvog terapijskog izbora najčešće savladava i ta vrsta migrene. Ako su glavobolje u toku ciklusa iscrpljujuće i teško se podnose, moguće je ne samo terapijski prekidati već ispoljenu glavobolju već i preventivno delovati, uz pomoć malog terapijskog protokola nesteroidnim antireumaticima. Prema tom protokolu, pacijentkinja na osnovu svog kalendara počinje da koristi terapiju jedan ili dva dana pre predviđenog početka ciklusa, sve do par dana po njegovom završetku. Na taj način se značajno smanjuje mogućnost da menstrualna glavobolja uopšte i nastane.

Kao mnogo veći problem, dr Sretenović izdvaja hronične migrene, koje podrazumevaju više od 15 glavobolja u periodu od šest meseci, a posebno glavobolje zbog prekomerne upotrebe analgetika. Upravo su pacijenti koji dnevno uzimaju jednu ili više tableta različitih analgetika pod rizikom da boluju od svakodnevnih iznurujućih i teških glavobolja, koje se u takvim slučajevima mogu lečiti isključivo detoksikacijom - prekidom upotrebe lekova - a ponekad i primenom specifičnih terapijskih procedura u bolničkim uslovima.

Pravovremeno delovanje medikamentima, čim glavobolja započne, osnovno je pravilo u lečenju migrenskih, ali i drugih benignih, akutnih ili hroničnih glavobolja, pri čemu dr Sretenović naglašava da grupa modernih i efikasnih antimigrenskih lekova - triptana - ima efikasnost bez obzira u kojoj je fazi migrenska glavobolja. Takođe, jedan od uspešnih načina prekida migrenskih napada i smanjenja broja mesečnih glavobolja jeste neškodljiva i neinvazivna procedura primene PENS-a i TENS-a (perkutane i transkutane elektrostimulacije nerava) kojima se na direktan način i vrlo efikasno može pomoći pacijentima.

Gordana Tomljenović