SVETSKA BAŠTINA

Volubilis

RaskoŠ antiČkog zapada

Drevni antički grad Volubilis (arapski:Valili) danas je najveće arheološko nalazište u Maroku i najbolje očuvani grad iz vremena Rimskog carstva. Nalazi su na severozapadu Afrike, u kontinentalnom delu, udaljen par kilometara od Mulej Idrisa, prvog islamskog grada u tom delu Maroka. Godine 1997. upisan je na UNESCO-vu listu svetske kulturne baštine

U antička vremena, Volubulis je bio važno gradsko središte na krajnjem severozapadu Rimskog carstva. Pre toga bio je u vlasti Feničana, o čemu svedoče nađeni ostaci sitne keramike, uz manji broj punskih grobova.

Rimski osvajači podigli su ga u 3. veku stare ere, na mestu nekadašnjeg neolitskog naselje. Procvat je doživeo posle pada Kartagine, 146. godine p.n.e. i jedno vreme bio adminstrativno središte rimske provincije Mauritanie Tingitane. Okolina sa plodnom zemljom omogućila je visoke prinose žitarica i maslina, što je odnošeno u Rim i uticalo da se područje po bogatstvu uzdigne nad okolinom.

Rimljani su napustili Maroko pri kraju 3. veka n.e. ali nisu napustili Volubilis. Međutim, u drugoj polovini 4. veka, grad je razoren u zemljotresu tako da je neko vreme bio pust. Ponovo je naseljen tek dva veka kasnije.

Manji broj grobnih ploča sa napisima na latinskom jeziku upućuje na činjenicu da je taj naoko zamrli jezik dugo korišćen u tom delu Afrike. Nađeni novčići svedoče i o tome da su grad jedno vreme naseljavali Abasidi, koji su ga i nazvali Valila.

Najupečatljivije ostatke iz rimskih vremena čine tri građevine: Kuća Efeba, smeštena do Trijumfalne kapije, Orfejeva kuća na južnoj strani grada, do velike prese za ceđenje maslinovog ulja, i Kuća Dionisija, podignuta do vladarske palate. Oblikom, reljefima i veličinom imponuje i velika Trijumfalna kapija, podugnuta u čast imperatora Kaligule. Druge monumentalne građevine su hram sa stubovima višim od 12 m, prostrani gradski forum, više fontana, ostataka palata i ulica. Tu su i tridesetak izuzetno očuvanih mozaika i brojni peristili ispred kuća nekada bogatih meštana.

Zapisi iz vremena dolaska na vlast Idrisa Prvog, 788. godine otkrivaju da je grad bio u rukama arapskih plemena, koja su pozdravila njegov dolazak. Za kratko vreme, Idris je učvrstio vlast u najvećem delu zemlje, osnovao i podigao grad Fes, počeo da kuje novac. Umro je 791. godine ostaviviši ženu koja je čekala dete i vlast regentu Rašidu koji je čuvao vlast sve dok potomak preminulog vladara nije stasao za vladarski tron.

I latinski jezik je tu preživeo vekove i nije bio zapostavljen ni kada su Arapi osvojili severnu Afriku, krajem 7. veka n.e.

Ljudi su nastavili da žive u Volubilisu narednih hiljadu godina. Grad je prvi put zapusteo u 18. veku, kada je rušen da bi se od njegovih kamenih blokova izgradila vladarska palata u obližnjem Meknesu. Da se to nije dogodilo, Volubilis bi verovatno bio najbolje očuvani rimski grad na svetu.

Teško je oštećen 1755. godine, u vreme zemljotresa u Lisabonu, posle čega je deo blokova razrušenih zgrada prenešen u Meknes.

Godine 1915. Francuzi su započeli prva arheološka istraživanja da bi ih 2000. nastavili Englezi i Marokanci. Tada su otkriveni temelji palate Idrisa Prvog, zid tvrđave iz rimskog perioda i drugi delovi nekada velikog grada koji se prostirao na više od 40 hektara.

Najveći deo ostataka danas se čuva u Arheološkom muzeju u Rabatu.