KLIMA

Pripremio: I. Jakšić

Praistorijski ljudi su možda doprineli ubrzavanju klimatskih promena

Počelo je sa 0,8 %

Donedavno je kao antropogeni uzrok klimatskih promena navođeno sagorevanje fosilnih goriva u vreme industrijske revolucije i kasnije. Zatim je 2003. godine Vilijem Rudimen, po zanimanju paleoklimatolog sa Univerziteta u Virdžiniji, SAD, naveo pretpostavku da je pojava poljoprivrede pre 8000 godina veoma uticala na povećanje emitovanja metana u atmosferu, što je bilo izazvano efektom staklene bašte, a čime se planeta zagrejala za približno 0,8 stepeni Celzijusa. Današnja istraživanja pokazuju da smo se „igrali“ sa klimom još pre 15000 godina.

Dlakavi mamuti (Mammuthus primigenius) kretali su se na području Evroazije i Severne Amerike od sredine Pleistocenske epohe sve do njenog kraja, pre otprilike 300 hiljada godina. Njihov broj je počeo da opada pre 15000 godina, pre početka Holocenske epohe, kada su nastale civilizacije koje i danas traju. Prelazak u topliju Holocensku epohu karakteriše se dramatičnim promenama u vrsti vegetacije - od otvorenih stepskih tundri, koje su omiljeno prebivalište mamuta, do oblasti prekrivenih šumskim pokrivačem.

Prethodna studija je pokazala povećanje šumskog pokrivača za 9 % u periodu od 36 godina kada su slonovi i druge velike životinje nestali sa prostora afričkih savana. Stoga se naučnici pitaju: da li je istrebljenje pleistocenske faune, u koju spadaju mamuti, zaslužno za holocensku promenu vegetacije?

Sibir, u blizini Beringove prevlake

Prošle godine su istraživači sa Univerziteta Viskonsin-Medison izučavali fosilni polen i spore gljiva pronađene u jezgru sedimenta izvađenog sa dna severno-američkih jezera. Utvrdili su da je do opadanja u populaciji faune došlo pre promena u vegetaciji. Kako bi izračunali uticaj promenljive vegetacije na klimu, naučnici su se fokusirali na Sibir i Beringovu prevlaku, region koji je nekada stvarao kopnenu vezu između Severne Amerike i Azije, tačnije, Sibira i Aljaske, a danas je potpuno nestao. Prethodno sakupljeni podaci o polenu pokazuju da je broj patuljastog drveća iz roda Betula naglo porastao u ovoj oblasti pre približno 15000 godina. Pomoću kompjuterskog modela, istraživači su otkrili uticaj povećanog šumskog pokrivača na klimatske promene i smanjenje travnatih površina, kao i da je to dovelo do globalnog povećanja temperature za otprilike 0,1 stepen Celzijusa.

Istraživači smatraju da postoji snažna veza između pojave ljudi na planeti, nestanka mamuta i neverovatne promene u vegetaciji. Tu je svakako došlo do međusobnog uticaja. Ukoliko je pračovek odigrao značajnu ulogu u istrebljenju mamuta, onda je uticao i na klimatske promene koje su usledile potom. To se smatra prvim značajnijim uticajem čoveka na planetu Zemlju.

I. Jakšić