ASTROFIZIKA

Pripremio: Ilijana Jakšić

Nova Zemlja na vidiku

Planeta slična našoj!

Naučnici su, analizirajući infracrvene slike koje je zabeležio svemirski teleskop “Spitzer”, uočili tragove oblaka prašine koji okružuje relativno novu zvezdu staru od 10 do 16 miliona godina. Postoji mogućnost da se novootkriveni objekat i zvezda ujedine i oforme kamenitu planetu poput naše. Ova planeta bi u budućnosti mogla posedovati uslove potrebne za život

Da bi se naša planeta oformila, bilo je potrebno da prođu bilioni godina. Sada se može uočiti postojanje istih uslova u svemiru koji bi mogli dovesti do stvaranja nove planete. Naučnici otkrivaju da se daleko u svemiru sprema nešto zaista izuzetno: planeta koja je tek na početku formiranja obrće se oko džinovske zvezde slične Suncu.

„Zemaljska planeta“ se nalazi na približno 430 svetlosnih godina od nas. Oko nje se prostire ogromni pojas prašine, veći od našeg pojasa asteroida, sa dovoljno čestica prašine da se obrazuje čitava planeta. Udaljenost svemirskog materijala od koga će se obrazovati planeta od njene zvezde slična je udaljenosti Zemlje od Sunca u vreme formiranja naše planete.

Astronomi su uočili nastanak nove planete pomoću snimaka svemirskog teleskopa “Spitzer”. To je infracrveni teleskop, što znači da funkcioniše u infracrvenom delu spektra. Teleskop otkriva infracrvenu svetlost i toplotu koja zrači iz pojasa prašine. Snimci ovog teleskopa dokazuju da su kamene čestice koje obrazuju novu planetu veoma slične materijalu pronađenom unutar Zemljinog jezgra i kore. Shodno tome, planeta koja će se formirati neće biti gasoviti džin s neverovatno gustom atmosferom, već kamenita formacija poput Marsa, Venere i Zemlje.

Oko mlade planete može se uočiti spoljašnji ledeni omotač, što povećava mogućnost da voda stigne do površine planete kada se ona formira. No, rano je očekivati znake života. Planeti je potrebno još najmanje 100 miliona godina da bi se do kraja formirala. Astronomi ističu da je zvezda oko koje se planeta obrće stara između 10 i 16 miliona godina, što je savršeno razdoblje za nastajanje tela sličnog Zemlji.

Svemirski teleskop

Svemirski teleskop “Spitzer” lansiran je 25. avgusta 2003. godine. Ovaj teleskop detektuje infracrvene zrake koje emituju objekti u svemiru. Pre početka misije bio je na probi 90 dana. U tom periodu je proverena oprema tako da je počeo da radi naredne godine, kada su objavljeni i prvi snimci. Veći deo ove infracrvene radijacije blokira Zemljina atmosfera. Stoga je teleskop smešten u Zemljinoj orbiti jer planetarna atmosfera upija infracrveno zračenje. “Spitzer” omogućava da zavirimo u brojne regione svemira, skrivene od običnih optičkih teleskopa, koji rade u vidljivom delu spektra.

Mnoge oblasti u svemiru ispunjene su ogromnim gustim oblacima gasa i prašine koji sprečavaju osmatranje običnim teleskopima. Međutim, infracrvena svetlost probija takve oblake i omogućava da otkrijemo predele zvezdanih formacija, centralnih delova galaksija kao i formiranje planetarnih sistema. Infracrveno zračenje donosi i informacije o hladnijim objektima u svemiru, kao što su pojedine manje zvezde koje su suviše zamagljene da bi ih primetio običan teleskop. U ovu grupu spadaju i planete van Sunčevog sistema i džinovski molekularni oblaci.

Infracrvena svetlost

Infracrveno zračenje je nevidljivi oblik svetlosti koji obično detektujemo kao toplotu, slično Sunčevoj toploti ili toploti koju emituje vatra. Svojstva ovog zračenja ista su kao kod obične svetlosti. Na primer, može se reflektovati ili usmeriti u određenu tačku. Jedina razlika je što ima veću talasnu dužinu, što znači da infracrvene zrake ne možemo opaziti golim okom. Svetlost sačinjavaju fotoni, a talasna dužina otkriva kojom brzinom te čestice vibriraju. Što je kraća talasna dužina, čestice se brže kreću. Kraći svetlosni talasi izgledaju plavo a duži crveno.

Infracrvena svetlost se nalazi u oblasti elektromagnetnog spektra čija je talasna dužina veća od talasne dužine vidljive svetlosti. Zagrejani objekti emituju infracrveno zračenje. Na primer, ispitivanjem infracrvenog spektra mogu se otkriti mesta gde toplota „curi“ u zgradama, lekari mogu otkriti skrivene tumore u ljudskom telu, a biolozi mogu locirati bolesne biljke u šumi. Što se tiče meteorologije, sateliti se danas koriste i za slikanje u infracrvenom modu, čime dobijamo profil temperature atmosfere. Infracrveno zračenje upotrebljavamo i za prenos podataka na mobilnim telefonima. U astronomiji, infracrvena svetlost se koristi za otkrivanje zagrejanih čestica prašine oko mladih zvezda koje još uvek nisu dovoljno „tople“ da bi emitovale vidljivu svetlost.

Ilijana Jakšić