VEGETACIJA

Pripremio: Marko Nestorović

Korov na toplotnom ostrvu

U praksi se često zanemaruje značaj korovske flore u funkcionisanju ekosistema urbanih sredina. Zelene površine, zaštitni pojasevi i zelenilo uopšte jedno su od najefikasnijih sredstava u sanaciji nepovoljnih uslova sredine. Zahvaljujući prvenstveno svojim biološkim osobinama, korovi su efikasno sredstvo u filtraciji neželjenih pratilaca atmosfere grada

Uloga korova u poboljšanju životne sredine je višestruka: razmenjuju se kiseonik i ugljen-dioksid, ublažavaju uticaji nekih štetnih faktora klime, rashlađuje se vazduh isparavanjem, regulišu temperatura i vlažnost vazduha. Korovi vezuje uz sebe prašinu i druge sastojke aerozagađenja, pojedini korovi imaju znatno estetsko dejstvo, itd.

Mehaničke čestice nošene vrtlogom vazduha talože se na raznim delovima biljaka: lišću, granama, stablu, što je lako uočiti i golim okom - ukoliko se preko ovih pređe rukom, na njoj će ostati crnilo od čestica prašine i čađi. Količine mehaničkih čestica koje se zadržavaju na jedinici površine lista su nejednake za pojedino lišće korova.

Pozitivan efekat površina pod korovima u cilju redukcije mehaničkih čestica zavisi od biljne vrste, odnosno morfoloških karakteristika. Korovi sa velikim, maljavim ili lepljivim lišćem prikupiće u jedinici vremena znatno više mehaničkih čestica nego korovi malog i glatkog lista.

Dokazana je sposobnost biljaka da apsorbuju štetna jedinjenja: vodonik-sulfid, fluorovodonik, amonijak, azotovi oksidi, ugljen-disulfid, i dr. Biljke listom usvajaju i čestice gvožđa, mangana, aluminijuma, olova, bakra, kandijuma i titana. Svet korova doprinosi povećanju kiseonika u vazduhu, uz istovremeno smanjenje ugljen-dioksida. Potrošnja ugljen-dioksida u procesu asimilacije ide tempom od 8 kg u toku jednog sata na površini od 1 ha, što odgovara količini koju u atmosferu disanjem izbaci dvesta ljudi. Biljke su, može se reći, jedine laboratorije kiseonika, toliko ugroženog u gradskim uslovima.

Korovi u prvom redu deluju na ublažavanje ekstremnih termičkih uslova vazduha. Grad se može označiti kao «toplotno ostrvo» gde je po pravilu prosečna godišnja temperatura za 2 do 3oC veća od temperature okoline. Ovo je rezultat termičkog ponašanja materijala od kojih su napravljeni objekti u gradu - beton, asfalt, staklo, metal. Nasuprot njima biljke se danju sporije zagrevaju a noću sporije odaju toplotu, što dovodi do stvaranja povoljnih mikroklimatskih uslova bez učešća visokih temperaturnih ekstrema. U toku toplih letnjih dana asfalt, beton i staklo se jako zagrevaju, dok je istovremeno temperatura lišća biljaka na obližnjim zelenim površinama niža za 12 do 14oC. Temperatura biljaka uličnih travnjaka nalazi se u toku tri letnja meseca u granicama 20 do 25oC, dok je istovremeno temperatura asfaltnih i betonskih površina između 30 i 45oC. Obrazloženje za ovu pojavu leži u različitoj zapreminskoj specifičnoj toploti materijala i u povećanoj vlažnosti vazduha oko asimilacionih organa biljaka usled transpiracije. Isparavanjem vode iz biljnih delova hladi se okolni vazduh i snižava temperatura.

Na osnovu dnevnih tokova kretanja relativne vlažnosti iznad ozeljenih delova naselja i onih delova koji nemaju zelenilo, može se konstatovati da je relativna vlažnost uvek veća na površinama sa biljnim pokrivačom. Biljni svet je u stanju da za vreme letnjih vrućina izluči u vazduh više vodene pare od količine koja se dobija isparavanjem sa mirnih vodenih površina. U tome je nezamenljiva uloga biljnog sveta u stvaranju konfornijeg režima mezo- i mikroklime grada.

Zelena površina listova ublažava i neprijatne posledice izazvane jakom insolacijom i refeleksijama koje se javljaju odbijanjem od zastakljene površine u gradu.

Bakteriološka zagađenja su čest pratilac razvijenih urbanih sredina. Još je Hipokrit ukazivao da su epidemična oboljenja posledica udisanja vazduha, u kome se nalaze organizmi štetni za ljudsko zdravlje, a i narodna medicina utvrdila je značaj pojedinih biljaka u redukciji gljivica i bakterija. Među brojnim korisnim funkcijama biljaka ističe se i njihov značaj u saniranju gradske, pre svega saobraćajne buke. Smatra se da biljni pokrivač može apsorbovati skoro polovinu gradske buke. U proseku, jačina zvuka se smanjuje u uslovima masivnog i gustog zelenila za oko 20 dB. Međutim, ne treba zanemariti da biljni svet u pojedinim uslovima može da posluži kao i rezonator sa višestrukom odbojnom moći. Poznato je da biljni pokrivač, kao i rastresito zemljište, u znatnoj meri smanjuju prenošenje vibracija i buke. Zbog toga se biljni pokrivač označava kao «rubni efekat» u sanaciji buke.

Korovi mogu imati vrlo važnu ulogu i u poboljšanju i uspostavljanju estetskih vrednosti urbanog ambijenta. Zahvaljujući raznovrsnosti oblika i veličina korovskih biljaka, zanimljivom izgledu, boji cvetova i sl. svet korova često može doprineti ublaženju niza nedostataka u urbanoj sredini i poslužiti za zaklanjanje manje vrednih detalja (sanitarni objekti, oronule zidne fasade, itd.). Takođe, korovi se svojom prirodnom lepotom suprotstavljaju ablonizmu linearnih i geometrijskih oblika zgrada.

Marko Nestorović