LEGENDE

Pripremio: Oliver Klajn

Solomon i Hirbat En Nahas

Mudrac, pisac, graditelj

U prvoj od dveju starozavetnih Knjiga o carevima kaže se da je Solomon je imao čak 700 žena i 300 konkubina. To su uglavnom bile princeze iz Edoma, Moava, Sidona... a među njima i ćerka faraona i ćerka vladara Hetita. Uprkos božijoj opomeni Jevrejima da izbegavaju ove narode jer će im zaneti srce sopstvenim paganskim božanstvima, Solomon se prepustio uticaju svojih brojnih žena. One su pridobile njegovu naklonost za božanstva naroda iz kojih su poticale. Nekima je čak gradio i hramove.

Bog mu se dvaput javio i naredio da prekine sa praksom obožavanja paganskih bogova, ali se Solomon oglušio o božje reči. To je na kraju rezultiralo podelom države. Ova kazna je sustigla Solomonovog sina Rehoboama jer je Bog uzeo u obzir zasluge Solomonovog oca Davida i stoga kaznio sina grešnog kralja.

Peta knjiga Starog zaveta, koja se naziva i Ponovljeni zakon, u svom 17. poglavlju opominje da se ne preteruje u broju konja i žena i da se izbegava neumereno bogaćenje. Sve ovo Solomon je prekršio i time počinio tri teška greha.

Pre nego što je došao na presto, njegov glavni rival bio je Adonija, prestolonaslednik posle smrti dva starijabrata. Solomon je postao kralj zahvaljujući svojoj majci Vitsaveji i proroku Natanu koji su ubedili Davida da upravo njega odabere za naslednika. Adonija je kasnije pokušao spletkama da se dočepa prestola ali je na kraju pogubljen.

Najveća Solomonova vrlina, kojom je zadivio savremenike i koja vekovima privlači pažnju poznavalaca Biblije, svakako je izuzetna mudrost. To se najbolje vidi u njegovoj ulozi sudije koji svojim pronicljivim trikovima uspeva da obezbedi da bude zadovoljena pravda. Mnoge umetnike je inspirisala biblijska priča o tome kako je rešio spor oko materinstva koji su vodile dve žene.

Solomonovo ime je i u raznim apokrifnim, odnosno u nekakonskim delima. Takav je slučaj sa knjigama Ode Solomonu i Psalmi Solomonovi. Nastali su znatno posle njegovog vremena.

Iz gnostičkih knjiga je proistekla legenda da je Solomon demone učinio svojim robovima. Odani saveznik mu je bio feničanski vladar Hiram, pod čijom je vlašću bio Tir.

Iznad svega Solomon je čuven po gradnji hrama, kada je glavni arhitekta bio takođe Hiram. Tu je bio smešten i Zavetni kovčeg. Pripisuje mu se i izgradnja Tadmora, znatno poznatijeg pod hebrejskim imenom Palmira. Mada nije bio osnivač grada, on je taj koji je preduzeo velike građevinske poduhvate. I veoma bitna trgovačka luka Esion Gavera, u Akabskom zalivu, izgrađena je na njegovu inicijativu. Tamo su pravljeni brodovi koji su plovili u luku Ofir i odatle donosili zlato Solomonu. U Bibliji se pominju i gradovi Gezer - danas na lokalitetu koji je deo nacionalnog parka u Izraelu a koji je spalio egipatski faraon, Megido, odnosno Armagedon i Asor. U tim gradovima je ojačao utvrđenje i izgradio važne objekte.

Vladao je u 10. veku pne, oko četiri decenije. Preminuo je kada je imao oko 80 godina. Pripisuje mu se autorstvo triju biblijskih knjiga.

Na pomenutim mestima nađeni su ostaci građevina ali se među arheolozima mišljenja razilaze oko toga da li su ti objekti iz perioda Solomonove vladavine ili vremena kasnijeg kralja Izraela, Omrija. Neki naučnici čak dovode u pitanje i samo postojanje Solomona. Izuzetno su malobrojni predmeti koje su iskopali arheolozi a koji bi mogli da potkrepe ono o čemu se govori u Starom zavetu. Uz to, skeptici tvrde da u 10. veku pne društva još nisu dostigla stepen razvoja da bila izgrađene velelepne građevine kakve se pripisuju Solomonu.

Međutim, ruševine pronađene na području današnjeg Jordana mogle bi da pomognu da se rasvetli period vladavine ovog kralja. Za topionicu bakra u biblijskoj zemlji Edom utvrđeno je da je bila aktivna u vreme Solomonove vladavine. Starija je tri veka nego što su ukazivale prve procene stručnjaka. Ovo nije dovoljno da pruži konkretan dokaz o postojanju Solomona ali pruža određene indicije. Neki arheolozi ističu da ne treba pridavati preteran značaj otkriću topionice u Jordanu jer su ovu lokaciju ekploatisali nomadi i ne može se dovesti u vezu sa državom.

Arheološka otkrića uglavnom protivureče biblijskom tekstu. Arheološka struja koja zastupa ovaj način mišljenja ističe da je Jerusalim u to vreme bio vrlo slabo naseljen pa nije mogao biti centar moćne države. U nauci se pristalice ovog gledišta nazivaju Kopenhagenska škola a njihovo učenje biblijski minimalizam. Naglašavaju arheologiju kao dominantnu u odnosu na biblijski tekst.

Izrael je prema tzv. minimalistima postao država u pravom smislu reči tek u 8. veku pne. Topionica bakra se nalazi na lokalitetu Hirbat en Nahas, pedesetak kilometara južno od Mrtvog mora i isto toliko severno od čuvene prestonice Nabatejaca, Petre. Prostire se na površini od približno 24 jutra zemlje. To je najveći objekat za proizvodnju bakra na Bliskom istoku iz gvozdenog doba. Nekada je tu bilo preko sto objekata i utvrđenje.

Vađenje rude vršeno je oko četiri decenije u 10. veku pne. To vreme se u velikoj meri poklapa sa epohom kada je, navodno, na čelu Izraela bio Solomon. Zatim je usledila pauza u pribavljanju i obradi bakra da bi sve bilo nastavljeno u 9. veku pne. Kasnije je tu nađen amulet staroegipatske boginje Mut, što se dovodi u vezu sa faraonom Šešonkom koji je u 10. veku pne vladao većim delom Svete zemlje. U Bibliji se naziva Sisak a njegove trupe su stigle vrlo blizu Hirbat en Nahasa.

Oliver Klajn