BOTANIKA

Pripremio: J.Lalić

Invazija biljaka
Pretnja biodiverzite

Invazivne vrste se najčešće šire kao slučajan pratilac čoveka, uobičajeno zauzimaju urbana staništa, a kasnije se šire u ruralna i nenaseljena područja.

Na internacionalnim skupovima posvećenim ovim vrstama, kojih ima i među životinjama i mikroorganizmima, ističe se važnost formiranja nacionalnih lista invazivnih vrsta. Jedan od takvih projekata je DAISIE (Delivering Alien Invasive Species In Europe), koji je finansiran od Evropske komisije, a u kojem učestvuju i naši stručnjaci.

Najveći broj invazivnih biljaka se unose kao ornamentalne vrste, preko garden centara, rasadnika i botaničkih bašti. Egzotika i retkost privlače pažnju ljudi. Zbog toga je edukacija važan metod borbe. Posle pregleda dostupnih podataka u Srbiji, može se uočiti da ne postoji lista invazivnih biljaka, već samo invazivnih životinja. Velika pažnja se posvećuje korovskim vrstama u agroekosistemima, a invazivne biljke su i neka vrsta korova urbanih ekosistema. Invazivne ornamentalne (ukrasne) vrste u urbanom predelu su malo proučene.

Osnova za planiranje liste i pregleda invazivnih vrsta kod nas je Zelena regulativa Beograda i njena GIS karta biotopa Beograda. Planira se izdvajanje konkretnih biotopa u kojima će biti vršena floristička i ekološka istraživanja. Kriterijumi za vrednovanje biotopa su: bazični značaj, svojstvenost za prirodni prostor (kao što je Obedska bara svojstvena za plavno područje Dunava), starost i sposobnost regeneracije biotopa, veličina, izolacija i fragmentiranost biotopa.

Invazivne vrste predstavljaju jednu od glavnih pretnji biodiverzitetu Evrope, zajedno sa degradacijom staništa, populacionim pritiskom, zagađenjem, preteranom eksploatacijom sirovina i klimatskim promenama. Plan je da se osmatranje i provera invazivnih stranih vrsta uvedu kao deo redovnih mera održavanja prostora u gradu i oko njega.

Izraz alohtona invazivna vrsta (alien invasive species) odnosi se na organizam koji se ne javlja prirodno u nekoj sredini, a u njoj se rapidno širi.

Lantana camara

Zimzeleni žbun koji sa svojih 650 varijeteta predstavlja korov u preko 60 zemalja i ostrvskih grupa Evrope. Širi se na zemljištima iskrčenim za poljoprivredu, zamenjujući prirodne šume.

Rubus ellipticus

Trnovit žbun iz južne Azije introdukovan je na Havaje zbog jestivih plodova, gde je potpuno potisnuo domaću kupinu (Rubus hawaiiensis) i širi se u različitim biljnim zajednicama, od livada do šume.

Pinus pinaster

Primorski bor, vrsta iz zapadnog Mediterana. Primećeno je da potiskuje autohtone žbunaste vrste, zbog sposobnosti serotinije.

Ulex europeus

Ovo agresivno drvo preživljava na različitim tipovima zemljišta, kojima oduzima baze i obilno baca seme otporno na visoku temperatumu (požare). Istovremeno, povećava opasnost od požara zbog visokog sadržaja ulja u listovima, semenu i suvim mahunama koje je lako zapaljivo i razvija veoma visoke temperature dok gori. Trnoviti uleks je za većinu životinja nejestiv, a potiskuje druge, jestive vrste žbunja i drveća, ostavljajući osiromašeno zemljište za sobom podložno eroziji.

Strane invazivne vrste

Amorpha fruticosa L.

Razvija se na peskovitim i zaslanjenim zemljištima, otporna je na vetar i niske temperature (do -25°c), otporna prema insektima-štetočinama, azotofiksator. Razmnožava se semenom i korenskim izbojcima. Veliko ratno ostrvo je preplavljeno ovim žbunom.

Fraxinus americana L.

Introdukovana kao brzorastuća vrsta u svrhe drvne industrije. Heliofilna vrsta, tolerantna prema zemljištu, čak i na njegovu pH vrednost i zbijenost.

Acer negundo L.

Osnovna vrsta i varijeteti su česti u parkovima Srbije. Razmnožava se semenom, koje na veliku daljinu raznosi vetar, i korenovim izbojcima. Često iz posečenog panja nikne šumarak ovog javora.

Akebia quinata (Houtt.) Decne

Puzavica ili pokrivač tla koja raste do 10 m godišnje! Listovi su petodelni, poluzimzeleni. Podnosi senku i sušu, ali najbrže raste na sunčanim pozicijama i na dreniranom zemljištu.

Prunus serotina Ehrh.

Drvo između 15 i 30 m visine, širi areal pre svega uz pomoć ptica, koje jedu njegove koštunice. Rasuto seme nađeno je 200 m od populacije. Listovi sadrže cijanid, pa je otrovna za biljojede.

Ulmus pumila L.

Drvo bresta širi areal velikom količinom semena koje raznosi vetar. Primećeno je kako raste iz betona, priviknut na gradske uslove života.

Ailanthus altissima (Mill.)Sw. – kiselo drvo, drvo neba

Buddleja davidii Franch. – letnji jorgovan

Robinia pseudoacacia L. – bagrem.

J.Lalić