IZLOŽBE

Pripremio: M. R.

Galerija SANU
Sto godina od prvih iskopavanja na neolitskom nalazištu u Vinči

Praistorijska metropola

Akademik dr Nikola Tasić

Autori izložbe: Dubravka Nikolić, Stevan Đuričić, Nenad Tasić, Jasna Vuković i Milorad Ignjatović (Centar za arheološka istraživanja Filozofskog fakulteta) nastojali su i u tome uspeli da na estetski nov i edukativan način, kroz arheološki materijal (antropomorfne figurine, prosopomorfni poklopci sa zagonetno urezanim znacima, obredni predmeti) i dokumentarnu građu, što više približe saznanja arheološke nauke o životu najstarijih ljudi na ovom tlu, od kojih nas deli 7000 godina. “Vinča je, igrom slučaja, nalazište koje je, zahvaljujući sistematskim istraživanjima, ušlo u evropsku arheologiju kao najstarije naseljeno mesto na ovom tlu”, kaže Tasić.

Pre 24 godine u Galeriji SANU bila je organizovana prva izložba o arheološkom nalazištu u Vinči pod nazivom Vinča u paristoriji i srednjem veku, čije je autor bio pokojni akademik Dragoslav Srejović. “Bilo je to vreme Vase Čubrilovića, Srejovića, Garašanina pa i moje”, veli akademik Tasić. “Posmatrano sa ove vremenske distance, nameće nam se okolnost da uporedimo ove dve izložbe. Prva je bila u tradicionalnom ruhu kakve su uglavnom bile sve arheološke izložbe, gde su predmeti bili izloženi po vitrinama i na zidovima; ali, kako se sada čini, nisu imali svoju živu dušu. Danas se srećemo sa novim metodološkim pristupom gde predmeti nisu sami po sebi u prvom planu nego želja da se protumače život i verovanje ljudi tog davnog vremena”.

To je, ocenjuje Tasić, značajan pomak u nauci, koja danas raspolaže sa novim metodama, mogućnostima da se priča ispriča i na drugi način, da se iza izloženih predmeta vidi i čovek, i društvo, i priroda, i problemi sa kojima su se stanovnici praistorijske Vinče susretali.

Prvo iskopavanje praistorijskog naselja, Vinča

Ako je izložba 1984. bila neka vrsta graničnika između dva vremena, tako ova izložba predstavlja i u muzeološkom i u naučnom pogledu početak novog pristupa arheološkoj građi i njenom tumačenju na savremenom čoveku pristupačan način. To se pre svega odnosi na rekonstrukcije kultnih mesta i prostora, kuće u kojima je neolitski čovek živeo i radio. Na izložbi su vrlo efektno delovale velike reprodukcije fotografija s početka XX veka, kada je Miloje Vasić započeo prva iskopavanja ovog lokaliteta ne sluteći da je sa time praistorijsku arheologiju uveo u nezaobilazne punktove arheoloških istraživanja srpskog Podunavlja i jugoistočne Evrope u celini.

Profesor Vasić je s prekidima rukovodio iskopavanjima do Drugog svetskog rata. Godine 1976, inicijativom Vase Čubrilovića, zaljubljenika u arheologiju, Jovana Todorovića i Nikole Tasića, pri Predsedništvu SANU, osnovan je Odbora za arheološka istraživanja Vinče. Dve godine kasnije počela su sistematska iskopavanja. Radovima su rukovodili Gordana Marjanović-Vujović, koja je ispitala srednjovekovnu nekropolu, i Nikola Tasić, istraživač njenih neolitskih i bronzanodopskih slojeva. Od 1982. godine, kada su započeti radovi na neolitskim slojevima, rukovodilac istraživanja postao je akademik Milutin Garašanin, a nešto kasnije i akademik Dragoslav Srejović. Danas radovima rukovodi dr Nenad Tasić. “Vek arheoloških istraživanja samo je tren u višemilenijumskom životu Vinče, ali je ispunjen čitavim profesionalnim karijerama nekoliko generacija arheologa”, kažu autori izložbe u Uvodu istoimene knjige sa katalogom (M. Ignjatović) više od 200 eksponata.

Crtež tipične vinčanske kuće

Izložbu je za prve dve nedelje videlo oko 30.000 posetilaca. Sama ta činjenica govori da jedna osmišljena postavka, namenjena pre svega običnim postiocima a ne samo stručnjacima, može da zainteresuje one kojima je ova materija pomalo i daleka. I pored toga, ostaje utisak da ovaj “dragulj” svetske kulturne baštine, “na nekoliko sati hoda od ušća Save u Dunav”, nismo medijski dovoljno približili ni domaćoj ni svetskoj javnosti.

M. R.