SVETSKA BAŠTINA

Krov pod vrhom sveta
Potala

Palata Potala se nalazi u Lasi, glavnom gradu kineske provincije Tibet. Palata je sedište duhovnog poglavara tibetanskih budista dalaj - lame. Poslednji koji je tu boravio 14. je po redu u viševekovnom nizu poglavara. Danas je Potala, ogromni sistem građevina visoko u masivu Himalaja, pretvorena u muzej

Oni veoma retki koji su uspeli da se popnu na neki od najviših vrhova sveta, ukoliko je vreme bilo vedro, bili su u prilici da iz ptičije perspektive vide široka prostranstva Tibeta, sa gustim šumama i planinama pokrivenim snegom. Tek ponegde, retki gradovi i jedva vidljiva sela, rasuta po prostoru Himalaja.

Stotinama godina Tibetanci su uobličavali svoju istoriju i tako do danas sačuvali jedinstveno kulturno i duhovno nasleđe. Kako često pominju, nastala je “ umetnost koja na posmatrača deluje kao žubor bistrog potoka “.

Knjige kažu da je vladar Songcen Gampo, polovinom 7. veka n. e, odabrao ravnice Rase („ kozije zemlje “) za svoje boravište. To mesto je u potonjim vremenima postalo poznato pod imenom Lasa („ božija zemlja “). Na obližnjem bregu koji je oblika usnulog slona, na severu ravnice, želeći da monasima obezbedi mesto za najdublje molitve i meditacije, vladar je podigao veliku palatu, tada nazvana „ belom kraljevskom rezidencijom “.

Istovremeno, da bi udovoljio svojim brojnim suprugama koje su poticale iz drugih zemalja, kralj je širio palatu. Prva koja je došla, princeza Veng Čeng, iz kineske dinastije Gang, donela je budizam u Tibet.

Do kraja vladavine, Songcen Gampo izgradio je devet spratova palate, sa oko devetsto soba. Samo Tibetansko kraljevstvo trajalo je do 842. godine, kada je prestalo da postoji i od kada je veličanstveno zdanje bilo prepušteno propadanju.

Oronula, palata je dočekala 1642. godinu. Tada je peti dalaj - lama Ngvang Lobsang Djaco počeo da je popravlja i dograđuje kao središte duhovnosti i buduće sedišta vladara i vlade. Dalaj - lama i njegova svita uselili su se u Belu palatu sedam godine kasnije. Gradilo se sve do 1694, do dvanaeste godine posle njegove smrti, kada je sagrađena i Crvena palata, danas najmarkatniji deo ovog čudesnog građevinskog sklopa.

Nova palata je dobila ime po istoimenom planinskom visu na jugu zemlje - stenovitom lancu kojeg je, po verovanju, osveštao Bog milosrđa a kojeg jednako poštuju Indusi i Tibetanci. Tibetanci ga nazivaju Ce Potala ( vrh milosrđa ) ili samo : vrh.

Dugo vremena Potala je smatrana za najveću građevinu na svetu. Ima više od hiljadu soba, gotovo deset hiljada kupola ispod kojih se nalazi preko dvesta hiljada statua, a zauzima brdo koje se uzdiže oko trista metara od osnove u ravni prostrane ravnice. Cela građevina pruža se dužinom od oko 400 m pravcem istok - zapad, i oko 350 m pravcem sever - jug.

Potalu kao da nije gradio čovek, kao da se tu sama stvorila, savršeno uklopljena u obronke Himalaja. Pogled iz daljine upućuje na mali ali ugodni nedostatak simetrije u nizu crvenih kamenih blokova i paviljona prekrivenih zlatastim krovovima.

Palata je sagrađena na nadmorskoj visini od 3.700 m, iznad doline u kojoj se prostire Lasa. Sa zidinama koje se, kao nepravilni slapovi, spuštaju od vrha brda, sa beskrajnim nizom manjih i većih krovova u hanskom stilu i prozorima koje je teško prebrojati, sa strehama koje neodoljivo otkrivaju uticaj Indije, sa kompleksima zgrada unutar zidina razmeštenih po padinama brda na različitim visinama, sa vidno izuvijanim stepeništima što se kao potoci spuštaju ka podnožju brda, Potala deluje kao građevina prosuta sa neba, kao da je sišla iz oblaka, kao božiji dar zemlji...

Svaka zgrada je riznica tibetanske umetnosti, gde vekovima dremaju retka i dragocena dela neznanih umetnika : kipovi od zlata i srebra, od bronze i gline, u kamenu... slike na svili, freske, sveti budistički tekstovi ispisani fonetskim pismom od 40 znakova, kaliografski rukopisi kanona na palminim listovima, 108 tomova svetih knjiga sa slovima boje zlata...

Iznad središnjeg dela grupe ogromnih građevina uzdiže se, kao najviši cvet raskošnog grimiznog buketa, Crvena palata. U njoj su glavno svetilište, glavni hram i pagoda poslednjeg dalaj - lame. Unutra, od poda do tavanice, dekorativne slike i radova u dijamantima, srebru i drugim dragocenim materijalima.

Velika Bela palata sagrađena je polovinom 17. veka, od strane petog dalaj - lame. Vekovima služi za sekularne potrebe - kao mesto za kancelarije uprave, učionice i slikarske i umetničke radionice. Središnji deo je odvojen, omalan žutom bojom i određen za duhovni život, molitve i meditacije. Tu su grobovi osam dalaj - lama, sala monaške skupštine, brojni hramovi, biblioteke drevnih knjiga...

Hram svetih je u severnom delu Crvene palate. Predstavlja najsvetije mesto kompleksa Potale. Na ulaznim vratima je natpis iz 19. veka, ispisan plavim i zlatnim slovima kojim kineski car Tongzi proglašava budizam za „ blagosloveno polje divnog voća “. Iz hrama vodi prolaz ka pećini u kojoj se Songcen Gampo učio budizmu i gde su njegove slike, slike njegovih žena, dvorskih velikodostojnika i veroučitelja.

Pored Hrama svetih su hramovi posvećeni svakoj od četiri strane sveta, nizovi soba, molitvenih prostora, hodnika i stepeništa, galerije sa reklivijama, ukrasnim predmetima, slikama i kipovima...

Palata Potala je po zaštitom UNESKO - a od 1994. godine a nedavno je proglašena za jedno od sedam svetskih čuda nove ere izrađenih ljudskom rukom.