MAGAZIN ZA NAUKU, ISTRAŽIVANJA I OTKRIĆA
»  MENI 
 Home
 Redakcija
 Linkovi
 Kontakt
 
»   BROJ: 14
Jun 2005 g.

»  IZBOR IZ BROJEVA
Br. 51
Maj 2012g
Br. 52
Juli 2012g
Br. 49
Jan 2012g
Br. 50
Mart 2012g
Br. 47
Juli 2011g
Br. 48
Oktobar 2011g
Br. 45
Mart 2011g
Br. 46
Maj 2011g
Br. 43
Nov. 2010g
Br. 44
Jan 2011g
Br. 41
Jul 2010g
Br. 42
Sept. 2010g
Br. 39
Mart 2010g
Br. 40
Maj 2010g.
Br. 37
Nov. 2009g.
Br.38
Januar 2010g
Br. 35
Jul.2009g
Br. 36
Sept.2009g
Br. 33
Mart. 2009g.
Br. 34
Maj 2009g.
Br. 31
Nov. 2008g.
Br. 32
Jan 2009g.
Br. 29
Jun 2008g.
Br. 30
Avgust 2008g.
Br. 27
Januar 2008g
Br. 28
Mart 2008g.
Br. 25
Avgust 2007
Br. 26
Nov. 2007
Br. 23
Mart 2007.
Br. 24
Jun 2007
Br. 21
Nov. 2006.
Br. 22
Januar 2007.
Br. 19
Jul 2006.
Br. 20
Sept. 2006.
Br. 17
Mart 2006.
Br. 18
Maj 2006.
Br 15.
Oktobar 2005.
Br. 16
Januar 2006.
Br 13
April 2005g
Br. 14
Jun 2005g
Br. 11
Okt. 2004.
Br. 12
Dec. 2004.
Br 10
Br. 9
Avg 2004.
Br. 10
Sept. 2004.
Br. 7
April 2004.
Br. 8
Jun 2004.
Br. 5
Dec. 2003.
Br. 6
Feb. 2004.
Br. 3
Okt. 2003.
Br. 4
Nov. 2003.
Br. 1
Jun 2003.
Br. 2
Sept. 2003.



 

» Glavni naslovi

AERONAUTIKA

Iz istorije vazduhoplovstva

IznenaĐenje IK-3

Kada su 6. aprila 1941. godine, više od četiristotine nemačkih bombardera iznenada napali Beograd, presrela su ih 43 jugoslovenska lovca, čiji su piloti bili spremni da se žrtvuju u odbrani svoga grada. U vazdušnim borbama koje su se tada razvile, nemački lovci iz pratnje bombardera naročito su se okomili na za njih dotad nepoznate jugoslovenske lovce IK-3, koji su se svojom karakterističnom siluetom razlikovali od nemačkih “meseršmita ME-109”

IK 3Početkom tridesetih godina prošlog veka, dva mlada jugoslovenska inženjera, Ljuba Ilić i Kosta Sivčev, koji su prethodno završili najvišu aeronautičku školu u Parizu, odlučili su da Komandi vazduhoplovstva ponude već gotov projekat savremenog lovca metalne konstrukcije. Za jugoslovensku vazduhoplovnu industriju, koja se do tada bavila izradom aviona od drveta i platna, realizacija ovako modernog aviona bila je svojevrstan izazov. I tako, početkom aprila 1934. godine, iz hala zemunske fabrike “Ikarus” izguran je sjajan visokokrilac nazvan IK-1, sa motorom “hispano suiza” od 860 KS koji je, posle izvesnih problema sa prototipom, uveden u serijsku proizvodnju. Bio je brži od većine lovaca toga vremena.

IK3Konstruktori se, međutim, nisu zadovoljili ovim uspehom. Još dok je izrađivan prototip IK-1 i rađena serija IK-2, bacili su se na projektovanje novog, još savremenijeg lovca niskookrilca sa uvlačećim stajnim trapom, koji je trebalo da bude u klasi engleskih “harikena” i “spitfajera”, francuskog “morana 406” i nemačkog “meseršmita 109”. Avion IK-3, kako je nazvan novi lovac, trebalo je da bude varijanta između engleske i nemačke koncepcije, a najbliži francuskom “moranu 406” sa kojim je imao isti motor - “hispano suiza” 12Y-29, od 925 KS, ali od koga je bio brži za preko 40 km na čas.

Karakteristike IK-3

Motor: 1 hispano suiza 12Y-29,925 KS
Dimenzije:
raspon krila 10,30 m
dužina 8,00 m
visina 3,25 m površina krila 16,50 m2

Težina: prazan 2068 kg
opterećen 2630 kg
gorivo 330 lit.
ulje 38 lit.

Brzine:maksimalna 527 km/h
krstareća 400 km/h

Dužina uzleta: 200 m
Vreme penjanja na 5000 m: 7 min.
Maksimalna visina leta: 9400 m
Dolet: 785 km

I ovaj poduhvat počeo je u privatnoj režiji. Grupi je 1936. godine prišao inž. Slobodan Zrnić, koji je takođe završio Visoku aeronautičku školu u Parizu i imao velikog iskustva u projektovanju metalnih rešetki od kojih je bio izrađen trup IK-3. Maketa novog aviona ispitana je polovinom 1936. godine u aerotunelu Ajfelovog instituta u Parizu. Dobijeni podaci su mnogo obećavali pa je Komanda vazduhoplovstva odmah odlučila da se izradi prototip.

Izrada novog lovca poverena je beogradskoj fabrici “Rogožarski”, koja je uspela da posao obavi do proleća 1938. godine. Prvi probni letovi, koje je krajem maja izvršio pilot Opitne grupe, kapetan Milan Bjelanović, potvrdili su predviđanja konstruktora u pogledu osnovnih osobina aviona. Pokazalo se da IK-3 leti maksimalnom brzinom od 527 km na čas, što je za datu snagu motora predstavljalo izvrstan rezultat. Pored toga, utvrđene su velika pokretljivost i efikasnost komandi u svim evolucijama i akrobacijama, i to pri svim brzinama. Top “hispano” od 20 mm, smešten u osovini motora, i dva mitraljeza FN kalibra 7,92 mm, koja su gađala kroz polje okretanja elise, takođe su se pokazali vrlo efikasnim prilikom ispitivanja na poligonu. Sve u svemu, napravljen je lovački avion vrhunskih kvaliteta koji je mogao da se ravnopravno nosi sa najboljim avionima iste namene koji su u to vreme postojali u svetu.

U nekim tekstovima pominje se, navodno, originalna oznaka IK-Z ( Z za Zrnić). Međutim, na svim avionima jasno su ispisane oznake IK-3 (sa brojem 3). U brojnim navodima i zvaničnim dokumentima, za ovaj avion navodi se ista oznaka. Uostalom, IK-3 je sledeća po redu oznaka, posle IK-1 i IK-2. Da se radilo o broju 3 u oznaci IK-3, potvrđuje i oznaka sledećeg aviona iste konstruktorske grupe, dvomotorca IK-5.

Serija od 12 IK-3 naručena je još dok su trajala ispitivanja prototipa. Prvi serijski avion poleteo je 15. decembra 1939. godine, šest IK-3 isporučeni su do aprila 1940. dok su ostali, zbog štrajka radnika Vazduhoplovne industrije i zakasnele isporuke stajnih trapova, predati 51. lovačkoj grupi 6. lovačkog puka na aerodromu u Zemunu tek početkom jula. Druga serija od 25 lovaca, koja je rađena u fabrici “Rogožarski” u trenutku nemačkog napada na Beograd, trebalo je da raspolaže jačim motorom i mnogim poboljšanjima, što je predstavljalo normalan razvoj kod ovako složenih vazduhoplovnih konstrukcija.

Piloti 51. grupe uspeli su da, do aprila 1941, u potpunosti ovladaju novim lovcima. Isprobali su ih i u fiktivnim vazdušnim borbama sa “meseršmitima ME-109E”, koji su se od 1939. godine takođe nalazili u naoružanju lovačkih eskadrila Jugoslovenskog vazduhoplovstva. Upoređenja su pokazala da je IK-3 pokretljiviji od ME-109, koji je bio nešto brži, na osnovu čega je razrađena taktika vazdušne borbe između ova dva lovca. Pošto su u ovim fiktivnim borbama učestvovali i nemački piloti koji su isporučili ME-109, budući neprijatelj je na taj način doznao za prednosti i nedostatke jugoslovenskih lovaca.

IK-3 u letu

Konstruktori IK3

Konstruktori lovca IK-3. Sleva nadesno:
Slobodan Zrnić, Ljubomir Ilić i Kosta Sivčev

Prilika za stvarnu proveru ukazala se 6. i 7. aprila 1941. Piloti šest IK-3 koji su bili uključeni u borbu za odbranu Beograda, pokazali su, kao i ostali jugoslovenski piloti-lovci, veliku hrabrost i požrtvovanje koristeći manevarske sposobnosti svojih aviona. Ali, nepreglednu masu nemačkih bombardera bilo je nemoguće zaustaviti. Komandir eskadrile IK-3, kapetan Sava Poljanac uspeo je da prvo obori jedan nemački bombarder a onda se, u borbi sa nemačkim “meseršmitima ME-109”, prilepio za rep jednog od njih, uspevši da ga obori nad samim gradom. U daljoj borbi Poljančev avion je oštećen. A kada je krenuo na prinudno sletanje, nad samim aerodromom napao ga je jedan nemački dvomotorni “meseršmit ME-110”, čije su granate oštetile avion i ranile pilota.

IK-3 pred poletanje

Slične vazdušne borbe vodili su i drugi piloti IK-3, oborivši još nekoliko nemačkih bombardera i lovaca. Tada je, leteći u IK-3 nad obalom Dunava iznad Zemuna, poginuo poručnik Dušan Borčić, a teško je povređen Eduard Bamfić, koji je takođe napadnut pri sletanju. Leteći u oštrim zaokretima, on je na maloj visini i sa izvučenim stajnim trapom i flapsovima, uspeo da izbegne prvi napad i spusti se na Bežanijsku kosu. Više sreće imali su piloti Milisav Semiz, Todor Gogić i Dušan Vuičić. Oni su, posle letova u odbrani Beograda, 6. aprila, uspeli da prelete na pomoćno letelište, kod Velikih Radinaca u Sremu, sa koga su još nekoliko dana presretali nemačke avione. Međutim, kada su se nemački tenkovi približili Sremskoj Mitrovici i zapretili da zauzmu letelište, same posade su spalile poslednje primerke ovog uspelog jugoslovenskog lovca koji je ušao u legendu.

Piloti 51. lovačke grupe
Piloti 51. lovačke grupe na Aerodromu Beograd 1940. godine, ispred IK-3

Čedomir Janić

  back   top
» Pretraži SAJT  

powered by FreeFind

»  Korisno 
Bookmark This Page
E-mail This Page
Printer Versie
Print This Page
Site map

» Pratite nas  
Pratite nas na Facebook-u Pratite nas na Twitter - u  
»  Prijatelji Planete

 

Magazin za nauku, kulturu, istraživanja i otkrića
Copyright © 2003 -2012. PLANETA